Um morgunin
Um morgunin er blóðsukrið lágt og tað merkir, at tú hevur minni orku. Etur tú ikki, verður tað torført hjá tær at samla teg og vera væl fyri. Harumframt verður tú lættari freistaður til at eta ósunt fyrrapartin, um tú ikki hevur etið morgunmat. Serliga børn hava torført við at innheinta tey føðsluevni, tey hava brúk fyri restina av degnum, um morgunmaturin verður loyptur um.
Tað er altíð gott at eta eitt sindur av breyði ellar morgunmatarvøru, íð inniheldur nógvar tægrir (fibur), íð metta væl. Tað er eisini gott at eta eitt sindur av frukt ella grønmeti.
Sunnur morgunmatur gevur orku til at arbeiða, læra og spæla, og kann t.d. vera:
• Havragreytur við kanel og rosinum, eitt lítið glas við djús
• Havragrýn við mjólk, eitt sindur avturkaðari frukt og nøtum
• Solti reint jogurt ella A38 við mûsli og frískari frukt
• Rugbreyð ella groft breyð við osti, kjøtviðskera, piparfrukt og frískari frukt
Prei til sunnari morgunmatarvanar:
• Ger pláss til svongd um morgunin við at eta minni um kvøldi
• Vel sunnan morgunmat við at kombinera fullkorn, frukt og soltnar mjólkarvørur
• Minka um ósunnan morgunmat sum ljóst breyð, smør, feitan ost og wienarbreyð
• Et ikki ov nógvan morgunmat, um tú skal íðka ítrótt stutt aftaná
• Rør teg gjarna áðrenn morgunmatin
• Tú kann ikki lætna við at leypa morgunmatin um
• Ger morgunløtuna hugnaliga og et morgunmat saman við børnunum
Á middegi
Maturin á middegi skal geva orku til seinnapartin. Ein sunn máltíð gevur orku, vælveru og gagnar heilsuni. Eisini fær tú betri samla teg – Og tað verður eisini lættari at halda vektini. Børn røra seg nógv og hava brúk fyri eini mettandi máltíð.
Ein sunn máltíð/sunnur matpakki skal innihalda:
• Breyð – helst rugbreyð ella groft breyð
• Viðskera – kjøt, ost ella egg
• Fisk – minst eitt slag av fiskaviðskera
• Grønmeti – grønt at gnaga, salat ella viðskera
• Frukt – tað fríska og søta
Hetta er lætt at minnast til, bæði tá íð tú keypir inn, tá íð tú smyr matpakkan ella tá íð tú etur breyð við viðskera. Tað sama er galdandi, óansæð um maturin er til børn ella vaksin.
Um tú etur í matarhøll, kann tú samanseta máltíðina eftir Y-tallerkinum:
• Být matin sum eitt Y á tallerkinum
• Kjøt, flogfenað, egg, fisk,ost og sós (1/5 ovast á tallerkinum)
• Breyð, eplir, rís ella pasta, gjarna groft breyð, brún rís ella fullkornspasta (2/5 til vinstru á tallerkinum)
• Grønmeti og frukt (2/5 til høgru á tallerkinum)
Prei til tann kalda matin:
• Lat vera við ella skava feittevni á breyðinum
• Et soltnan viðskera við í mesta lagi 10 gram av feitti pr. 100 gram
• Et grønmeti sum viðskera, t.d. eplir, tomat ella agurk
• Et fisk ella fiskaviðskera fleiri ferðir um vikuna
• Et frukt omaná
• Ger ríkiligt av rákosti ella salat um kvøldi og brúka tað í matpakkanum dagin eftir
• Rugbreyð um kvøldi kann vera eitt gott alternativ til skundverðir
Millummáltíðir
Tað verður tilrátt at bæði børn og vaksin eta tríggjar høvuðsmáltíðir og 2-3 millummáltíðir um dagin. Serliga hjá minni børnum kann tað vera langt ímillum høvuðsmáltíðirnar, um matarlysturin er avmarkaður. Millummáltíðirnar eru tí týdningarmiklar. Tú kann samanseta millummáltíðirnar á sama hátt sum máltiðina á middegi. Bert í minni nøgd. Til millummáltíðina seinnapart er hóskandi at kombinera bæði breyð við viðskera og frukt, fyri at tað skal metta nóg væl.
Forsløg til millummáltíðir:
• Rugbreyð við soltnum viðskera
• Grovbollar við soltnum osti ella súltitoy
• Frukt og grønmeti skori smátt
• Ein skál havragrýn við mjólk
• T.d. ymisk sløg av frugtgreyti til børnini
Um kvøldið
Heitur matur eina fer um dagin er gott, av tí at tað gevur møguleika fyri fjølbroytni. Tað er gott at eta ymisk sløg av døgurða frá degi til dag, soleiðis at tú skiftir ímillum fisk, flogfenað og kjøt. Eisini er gott við døgverðum við bert vegetarrætti ella greyti.
Brúka Y-tallerkin tá íð tú samansetur døgurðan:
• Být matin sum eitt Y á tallerkinum
• Kjøt, flogfenað, egg, fisk,ost og sós (1/5 ovast á tallerkinum)
• Breyð, eplir, rís ella pasta, gjarna groft breyð, brún rís og fullkornspasta (2/5 til vinstru á tallerkinum)
• Grønmeti og frukt (2/5 til høgru á tallerkinum)
Prei til ein sunnan døgurða:
• Et fisk til døgurða minst eina fer um vikuna
• Brúka soltið kjøt, í mesta lagi 10g feitt/100g
• Sker sjónligt feitt av kotelettum og øðrum heilum kjøti
• Brúka ikki róma ella súrróma í størri nøgdum
• Grýturættir geva góðan møguleika til at brúka nógv grønmeti. Ein góð meginregla er at brúka dupult so nógv grønmeti sum kjøt í einum grýturætti
• Koyr feittið á pannuni burtur í staðin fyri í sósina. Minst til, at tá íð tú ger grýturætt verður feitti verandi í sósini – so minka um nøgdina tú brúkar her
• Et altíð grønmeti til døgurðan. Antin kókað, sum rákost ella salat. Gjarna 200g grønmeti pr. persón
• Kóka ella dampa eplir og grønmeti í staðin fyri at steikja
• Nýt soltna kryddsós og sós
• Et frukt, fruktsalat ella fruktgreyt omaná