Fyri einum ári síðani stóð allur heimurin á gosi. Terrorálopini í USA fekk okkum øll at hugsa um, at alt ikki er so trygt, sum vit annars hildu. Sjálvur var eg í Amsterdam tveir dagar eftir til stóra sjónvarpsframsýning. Har var hildin minningarløta inni í høllini, og tá ið eg skuldi heimaftur til Bornholm, vóru halarnir á Schipol flogvøllinum ógvusligir. Alt varð kannað og endavent.
Nú er so eitt ár liðið. Eg var til somu framsýning, men hesaferð var onki hóvasták. Onki var kannað og ongin minningarløta hildin.
Tað fekk meg at hugsa um, hvussu skjótt tíðarurið gongur, og hvussu skjótt vit gloyma. Kanska er tað gott, tí tað hevði ivaleyst verið tungt at liva, um vit skuldu minst alt.
Hetta vendi eg aftur til.
Á Bornholm var summarið og nú heystið brúkt til at fyrireika oynna til at gerast ein kommuna. Fólkaatkvøða var í fjør, og í mei valdu vit 27 fólk, sum 1. januar næsta ár skulu stýra oynni.
Tað er ikki sum at siga tað at leggja fimm kommunur og Bornholms Amt saman í eina stóra eind. Tað sigur seg kanska sjálvt. Kapping hevur til dømis altíð verið millum Rønne og næst størsta býin - Nexø. Nú skulu embætisfólk og politikarar finna saman og arbeiða meira fram móti heildarloysnum, sum skulu gagna allari oynni.
Avtala varð gjørd um, at hvør kommuna skuldi hava so ella so mangar krónur í kassanum 31. desember í ár, men tað tykist torført at halda hesar avtalur. Allar kommunurnar brúka pengar nú til at betra um júst teirra part av oynni áðrenn samanleggingina.
Summi ilskast inn á hesa mannagongd, meðan onnur halda at hetta ikki ger so nógv, tí verða pengarnir brúkt skilagott, so gagna teir Bornholm í øllum førum.
Dømi omanfyri vísir bert, at tað er torført at broyta og bróta upp úr nýggjum. Tað sum fyrr nevndist solidaritetur hevur ikki so høgan kurs longur. Vit halda, at vit hvør sær - tað veri seg fólk ella samfeløg - kunnu klára okkum einsamøll, men tað letur seg ikki gera.
Globaliseringin ger tað enn torførari. Vit mugu arbeiða saman á øllum økjum. Heimurin rullar so skjótt, at hvør einstakur - ella hvørt einstakt samfelag - ongan møguleika hevur at fylgja við. Skal nakað koma burturúr, er neyðugt at gera tað í felag við øðrum.
Hvussu samanhaldið fer at verða, tá ið Bornholm 1. januar verður ein eind, verður spennandi at síggja. Nógvir spurningar eru eftir at loysa. Ein er, hvussu myndugleikarnir kunnu tryggja, at eldrarøktin verður á sama støði á allari oynni - ella at barnaansingin verður eins. Hvussu skal stuðul latast til ítróttarfeløg ella ungdómsfeløg á smáplássunum? Fer ein stór kommuna yvirhøvur at hava áhuga í at smásamfeløgini framvegis liva?
Spurningarnir eru nógvir og embætismenn og politikarar arbeiða hart í hesum døgum fyri at fáa teir svaraðar. Einasta sum liggur heilt fast nú er, at eisini nýggja stórkommunan manglar pengar - og at eingin møguleiki er at fáa allar spurningar svaraðar áðrenn 1. januar. Tað ganga helst eini tvey-trý ár.
Aftur til byrjanina. Vit gloyma skjótt. Hóast stórt minningarhald var í USA herfyri, so hava amerikumenn helst gloymt sorgina. Nú er tað meira hevnd teir hugsa um. Teir gera seg til reiðar at leypa á Irak. Hvønn tað annars fer at raka hugsa teir helst ikki so nógv um - ella leggja onki í.
Jú - heimurin rullar við sama lag.
Og vit læra lítið og onki.
