Aksel V. Johannesen, Javnaðarflokkurin
.......
Tað er alneyðugt, at okkara dýramætasti mentanarberi fær frið at savna seg um tað, sum hann upprunaliga varð ætlaður til: At framleiða og varpa út dygdargott, fjølbroytt kringvarpstilfar; føroyingum og fólkaræðinum at frama.
Stovnurin hevur leingi verið forsømdur, og nú er hann so fíggjarliga niðurpíndur, at vit politiskt mugu taka tøk, skal stovninum verða lív lagað. Tað tænir ongum endamáli at ákæra stýrið, leiðslu og politisku skipanina í hesi stund. Heldur fari eg at líta frameftir, so Kringvarpið ikki sleppur at bløða út, men kemur styrkt úr kreppuni.
Tað skerst ikki burtur, at kringvarpsgjaldið hevur verið óbroytt seinastu átta árini. Sama tíðarskeið hevur inflatiónin dýrkað raksturin við einari góðari millión árliga. Tað sigur seg sjálvt, at eingin stovnur ella fyritøku kann varðveita somu tænastu, um útreiðslurnar bara hækka, meðan inntøkurnar standa í stað.
Tað, sum Kringvarpinum tørvar nú, er ein støðug inntøka, sum fylgir inflatiónini, so stovnurin ikki skal brúka alla orkuna til fíggjarviðurskifti, men til frama fyri land og fólk.
Umleggja gjaldið
Um vit vilja hava eitt kringvarp, sum hevur styrkina til at røkja sínar public service skyldur, og sum kann virka sum fjórða statsvaldið, mugu vit finna ein støðugari og meira samhaldsfastan fíggingarhátt.
Ein hækking av kring-varpsgjaldinum er ikki ein møguleiki, tí tað er longu í hægra lagi hjá húsarhaldum við lágum og miðal inntøkum.
Í løtuni rinda øll húski 3.625 krónur áriga í kringvarpsgjaldi. Bæði fólkapensjónistar, stakir uppihaldarar, smábarnafamiljur, láglønt og millióningar. Hetta er ikki bara ein ósolidarisk skipan, hon hevur eisini víst seg at vera trupul at krevja inn.
Tí eiga vit at seta í verk eina skipan, eins og kirkjuskatturin leys av fíggjarlógini, har øll rinda 0,7 prosent av síni skattskyldugi inntøku, tikið inn umvegis skattaskipanina. Á hendan hátt fær Kringvarpið áleið 60 milliónir krónur árliga, so stovnurin ikki skal dúvað sítt virksemið upp á lýsingar, eydnuspøl og aðrar óstøðugar inntøkukeldur. Eisini hevði hesin fíggingarháttur fylgt inflatiónini.
Ein tílík skipan hevði verið meira samhaldsføst, og sostatt ein bati hjá teimum mongu, sum ikki fingu lut í flatskattinum. Ein stakur fólkapensjónistur hevði goldið áleið 450 kr. árliga, eitt húsarhald við inntøku á 300.000 kr. hevði goldið 2.100 kr. árliga, meðan eitt húsarhald við einari inntøku á eina millión kr. hevði rindað 7.000 kr. árliga.
Í ár gevur kringvarpsgjaldið umleið 46 mió. kr., umframt 6 mió. frá lýsingum og 4 mió. frá spølum, ella 56 mió. kr. árliga til allan raksturin.
Við einari tílíkari kipan fær stovnurin 60 mió. kr. í kringvarpsskatti. Við spølum hevði hetta givið 64 mió. kr. í mun til tær 56 mió. kr. í løtuni. So hetta hevði eisini bøtt munandi um fíggjarstøðuna hjá Kringvarpinum.
Tí eiga vit at umhugsa eina tílíka skipan.
Óheft Kringvarp
Í mun til lýsingar eri eg av teirri fatan, at virksemið hjá Kringvarpinum skal ikki vera bundið av inntøkum frá lýsingum. Fyri tað fyrsta er tað ein óskikkur, at almenna Kringvarpið liggur í beinleiðis kapping við privatu miðlarnar. Eisini er tað stak óheppið, at óhefti almenni miðilin er tengdur av lýsingarinntøkum, sum í prinsippinum kunnu ávirka tann kritiska og óhefta journalistikkin, sum vit hava so stóran tørv á.
Um lýsarar ella lýsingarvinnan kortini ynskja at lýsa í Kringvarpinum, kunnu inntøkurnar av hesum fara í ein miðlagrunn, sum allir miðlar, privatir sum almennir, kunnu søkja úr. Eins og Kringvarpið, hava privatir miðlar stóran týdning fyri fólkaræðið, men eisini teir hava verið politiskt forsømdir í mong ár.
Kanska onkur heldur, at Kringvarpið átti at verið fíggjað beinleiðis umvegis skattin. Tað hevði møguliga verið skilagott, men tá hevði stovnurin verið bundin av eini játtan á fíggjarlógini, sum politikarar kunnu broyta ár um ár. Ein hin fremsta uppgávan hjá Kringvarpinum er at vera vakthundur hjá makthavarunum í samfelagnum, ikki minst politisku skipanini. Tað hevði verið serstakliga óheppið, um vakthundurin á hvørjum ári skuldi vigast og bindast niður at vælviljanum hjá somu politikarum.
Í flestu londum kring okkum verður public service mett sum ein nátúrligur partur av einum fólkaræðisligum samfelag. Meðan málið hjá privatum miðlum fyrst og fremst er at økja um talið á brúkarum, skal ein public service miðil røkja nakrar samfelagsligar skyldur, so sum at stimbra fólkaræðisligari menning og mentanarligum margfeldi. Tí er tað av stórum týdningi, at vit varðveita og hjúkla um okkara einasta almenna kringvarp við public service skyldum – á einum samhaldsføstum og óheftum grundarlag.
