Dánjal Petur Højgaard, lívfrøðingur
1. PARTUR: FRÁFERÐ OG KOMA TIL ANCHORAGE.
Hava ikki nógvir føroyingar verið í Alaska?
Til fiskiskap, á oljuferð osfr.? – Jú, men eftirsum vinmaður mín, Jan Müller, spyr,um ikki okkurt er at festa á blað um túrin, so bleiv ikki sagt nei beinanvegin. Skal, skal ikki – fyrispurningurin verður vendur og snaraður nakrar ferðir. Lat fara, kanska har var okkurt, ið vert er at siga frá. Tað má lesarin frá nú av døma um!
Ferðin
Long leið at fara. Nógvar flogrutur. Ein varð nevnd, ið fleyg yvir Norðpólin, beinleiðis og uttan nakran steðg. Tað vísti seg tó, at fyrst skuldi farast niður til Týskaland, og bíðast skuldi leingi millum teir ymsu túrarnar, soleiðis at hálvan tíma styttri flúgvitíðin skjótt varð etin upp av langari bíðitíð. Tók tí ta avgerð at fara eina ferð við millumlending í Seattle, USA og haðani norður til Anchorage, høvuðsstaðin í Alaska.
Steðgurin skuldi ikki vera langur. Bert tveir dagar áðrenn ráðstevnuna, har eg skuldi luttaka, og ein heilan dag aftaná ráðstevnuna, áðrenn fráferð.
Morgunflogfarið hjá Atlantic úr Vágum gjørdi eina rundferð yvir pollamjørkan: Tindarnir kagaðu uppundan á ein tílíkan hátt, at tú eins væl kundi flogið uppi yvir fyri einum 10.000 árum síðan – tá ið ísurin huldi oyggjalandi.
Í Kastrup var avhæsað við ruðuleikanum herfyri, har trygdarfólkini ikki megnaðu at kanna allan fólkastreymin, ið kemur og fer. Men gott var tó at koma í góðari tí, innan seinnapartsflogfar hjá SAS skuldi seta kós mót Seattle, í útnyrðingshorninum USA, í statinum Washington
Fyri at broyta vánaligu fíggjargongdini síðan 11. sept., 2001 innan flogvinnu hava alt fleiri flogfeløg tikið í nýtslu “yvirbooking”. Selja fleiri ferðaseðlar enn pláss er fyri. So var eisini hesaferð. Nógvar royndir at fáa nøkur fólk at bíða til í morgin. “Tit skulu fáa 600 eurur í útgjaldi, 300 fyri at bíða 300 fyri mat og gisting”. Ikki minni enn tríggjar ferðir vóru vit nógvu fólk tald og flokkaði, eftir hvussu átroðkandi var at fara júst nú. Hitin er omanfyri tríati stig í Keypmannahavn og vil eins og gate-manningin eisini leggja trýst á okkum. Men, nei, eg vil gjarna hava allar teir fáu dagarnar har í Alaska, so......Alt hetta endaði tó við einari “uppgradering”, har turistklassa-ferðaseðilin brádliga var fluttur á 1. klassa. Kom at sita við síðuna av manni, ið á ongan hátt kom sær í samband við nakran. Spákar uppi eina løtu. Svevur so eina løtu. Sveittar illa. Er hann ein sendimaður fyri einhvørjari loyniløgreglu, einum brotsmannaliði ella bert ein illa sperlaður ferðamaður. Eg spyrji hann ikki og hann sigur heldur ikki eitt orð allar hesar 10 tímarnar, ið ferðin frá Keypmannahavn til Seattle varar.
Kunning og uppvarting er hinvegin bara framúr. Tú kanst fyljga við á einum flogkorti, hvar flogfarið er statt. Tú kanst skifta yvir á eitt kamera, ið sýnir útsýnið frammanfyri flogfarið og niðri undir tí. Øll møgulig útgerð verður boðin ella borin tær fyri at stytta um túrin. Enntá einar sovibrillur, ið tú kanst fara í, soleiðis at til ber at fáa blund í eyguni, sjálvt um tað er ljóst inni.Tað er løgið at at skulla fara úr einum stað kl. 16.30, flúgva í 10 tímar – og so er klokkan framvegis ongan veg komin, men er júst tað sama sum við fráferðina. Frammanfyri meg sita tveir svenskir unglingar, ið eru nógv upptiknir av bæði sjónvarps-og telduspølum, ið til ber at stuttleika sær við á ferðini.
Vit flúgva uppi yvir Grønlandi. Síggja fjøllini og veldugu ísfløturnar millum fjallrøðirnar úti við strendurnar í eystan og í vestan. Jøklar, ið rukkast og glíða høgt ella lágt. Ì neðra føðast ísfjøllini og sigla sín egna sjógv við streyminum. Eg taki ongar myndir. Njóti bert ófatiliga stórleikan í hesum markleysu víddum. Stóra Airbus flogfarið, við sínum 4 motorum ið geva 974 km um tíman, og við 261 ferðafólkum umborð, er bert sum eitt lítið fon í stóru rúmdini – langt omanfyri skýggini. »Tað skal vera gott at koma upp um skýggini«, plagdi Abbi mín í Rituvík – sum eg eiti eftir –at taka til, tá ið hann lá á sjúkrasong, 98 ára gamalur. Hann hugsaði tá um ferðina uppeftir, upp til himmalska faðirin.
Tann tigandi felagin hjá mær hevur nú, tað líður út á kvøldi, ballað seg inn í eitt teppi. Sær næstan út sum svensku unglingarnir hava fingið internetsamband við teldur sínar og tykjast arbeiða við einhvørjum skrivligum arbeiðs-uppgávum.
Kanadiska strondin er við eitt undir okkum. Her eru eisini skriðjøklar. Teir snara enntá í allar ættir. Her eru oyggjar og ísfjøll. Flogfarið fer at rystast eina løtu, fær landkenning. Hugsi vit nærkast Nunavut-territory, har eskimoar hava sjálvstýri.
Fjøll og firðir, síðan stórar sandfløtur, ið minna um Meðlandsvíkina í Íslandi – bara enn størri. Hvítar áir greina seg eins og blóðæðrar. Summar gera eitt delta móti strondini. Ísfjøllini tykjast reka skjótt eftir sjónum. Vit síggja enntá pakkís í støðum. Landslagið gerst meira kúput, so hvørt vit koma vestureftir. Dalar síggjast í støðum; men ongir vegir, ongin bygd. Alt tykist órørt av mannahond. Vøtn í øllum støddum og margfeldum litspæli, líka frá gráum og yvir í tað blágráa-grøna.
Tigandi síðufelagin hjá mær hevur nú læst seg enn meira inni. Hevur nú potað sær proppar í oyruni. Teir eru appilsingulir, eins og teppið!
Hjá mær er ikki hugsingur um at sova enn, meðan náttúran leggur seg víðopna á tílíkan hátt beint inn gjøgnum flúgvaravindeyga. Sýnið hevur eisini verið av tí besta allan vegin. Tá ið vit nærkast markinum millum Kanada og USA, verður meira támut og mjørkakent. Rocky Mountains er fyri stavn. Dyrkað fjallalendi í støðum. Skógir, áir, krókutir vegir, okkurt vatni her og har.
Flogfarið er fullsett; men manningin, ið vartar okkum upp tykist ikki ovbyrjað. Ein máltið fyri og onnur eftir verður borin skjótt og blídliga. Vit fara at nærkast Seattle. Svenski kapteinurin sigur, at »hørlurarna« fara at verða heintaðir inn og at vit halda tíðina, sjálvt um flogfarið varð seinkað úr Keypmannahavn. Fjallalendið kring Seattle er nakað heilt serligt. Ógvusligar, hvassar fjallarøðir skifta við djúpar grønar dalar. Skýggini kring tindarnar minna á eksplosiónir í sínum sjáldsama skapi.
Beinanvegin flogfarið fór úr Danmark, skuldu vit fylla út serstøk pappír at nýta til passportkontrol í floghavnini í USA. Hetta skuldi so nýtast í fyrstu amerikansku floghavn. Eftirlitið í Tacoma-floghavnini í Seattle var umfatandi. Tók heilan klokkutíma at avgreiða okkum 261 mannasálir. Øll, ið ikki vóru US-citizen skuldu taka mynd, finguravtrykk, umframt eygnaskanning. Passið skuldi maskinlesast, og var haraftrat granskað væl og leingi. Men starvsfólkini tykjast rólig og blídlig. Spyrja hvønn einstakan, hvat hann/hon skal gera í USA. “Good luck”, tá ið tú umsíður ert liðugur. Nøkur, ið skuldu skundu sær víðari, gjørdust ótolin og máttu renna; men lukkutíð vóru tveir tímar, til eg skuldi skifta til Alaskan Airlines AS0125, bound for Anchorage.
Móti Anchorage
Hendan flogferðin var sett til 3 tímar, skuldu lenda kl. 21.30 lokala tíð. Flogfarið er minni enn Airbus, men tó nakað longri enn tey hjá Atlantic í Føroyum. Ein flogterna greiðir nøkrum smágentum frá um viður-skifti á ferðini – m.a. at rystingar fara at koma, tá ið vit koma framvið fjøllunum. Kom at sita við síðuna av einum blíðsnýðaðum amerikanara á mínum aldri. Kemur frá lítlari bygd í California. Hevur sítt, grátt skegg. Er á veg at vitja sonin, ið er flogskipari í heri-num í Alaska. »I am very proud of him«, greiðir hann frá. Vit smápráta av og á. Eg royni at vera upplagdur, hóast tað nú eru gingnir 24 tímar, síðan eg fór heimanífrá. Lítil svøvnur áðrenn fráferð – og bert okkurt smávegis “powernap” í stóra Airbus-flogfarinum.
Vit flúgva enn einaferð yvir Kanada, men hesaferð nærri vesturstrondini. Fara yvir Vancouver. Stórbýi, har fólk av Skálafjørðinum lesa, búgva og arbeiða.
Ein kona frammanfyri spyr um klokkuna. Hevur góðan hug at práta. Er úr Seattle, men skal norður til Anchorage at ansa mammu síni, ið liggur sjúk av bæði lungna- og bróstkrabba. We´ re very close and also just best friends”. Stillføri síðumaður mín er eisini við í samtaluni onkuntíð.
Lendingin í Anchorage kundi samanberast við stórsligna fjallalendi kring Seattle. Men tó var tað øðrvísi. Innflúgving seint á kvøldi, kortini alljóst, tí vit eru stødd so mikið langt norðuri. Nakrar smáoyggjar at síggja. Fløtur, fjøll og jøklar.
Skuldi gista í East Hall, ið eru búplássini sum hoyra til UAA, University of Anchorage Alaska. Fekk mær ein taxa, ið hevur ein ukrainskan sjaffør. Prátingarríkur maður, ið hevur undirvíst í matematikk í gamla USSR í 20 ár. Fór til Memphis at vera taxasjaffør. Har var ov nógvur kriminalitetur. Hóttur við byrsu og revolvara fleiri ferðir. Rýmdi tí norður higar. Hevði verið í Anchorage í 10 ár. Sjálvt um eg spurdi lítið, so fortaldi hann nógv....”Jú, Lusjenko (við arruta andlitinum), skal eg siga tær, er klókur; men eg haldi, at hann gav sær sjálvum eitur, eins og Jeltsin á sinni gjørdi –fyri at fáa samhuga og soleiðis tryggja sær seinastu atkvøðurnar”...Tað gekst ikki væl hjá honum at finna East Hall. Eg hevði ov fáar smáar dollaraseðlar – so hann fekk meira enn ætlað av tips í mun til avrikið.