Javnaðarflokkurin og Sambandsflokkurin stúra ikki fyri gongdini, nú danskir fjølmiðlar eru farnir at rógva fram undir, at danska stjórnin ætlar at taka eina búskaparliga uppgerð við føroyingar ? við ella uttan fullveldi.
? Ríkisveitingin skal tryggja, at allir partarnir av ríkinum hava somu vælferðina, men hon er ikki uttan víðari ein varðandi veiting. Danski statsministarin hevur staðfest tí modernaðu útgávuna av veitingini, sum er at hon er tengd at búskaparligu støðuni í Føroyum, sigur Jóannes Eidesgaard, formaður í Javnaðarflokkinum.
Leiðarin í hinum stóra andstøðuflokkinum, Edmund Joensen, sigur, at tað eru loysingarfólk sum royna at uppspinna eina søgu um, at blokkstuðulin skal falla burtur.
? Blokkstuðulin kann regulerast, men hann fer altíð at hava eitt ávíst støði, og tað er sum nátt og dagur at verða innanfyri ella uttanfyri ríkisfelagsskapin, sigur hann.
? Landsstýrið roynir at kvetta við Danmark, so vit missa øll rættindi og vælferðina, meðan vit eru sannførd um, at innanfyri ríkisfelagsskapin kunnu vit tryggja føroyska samfelagnum vælferðina og livistøðið, sum vit hava í dag, sigur formaður Sambandsfloksins.
Forsøma týðandi uppgávur
Jóannes Eidesgaard sigur, at málið hjá føroyska samfelagnum eigur at verða at hava ein sjálvberandi búskap uttan ríkisveiting, men spurningurin er, hvørjum leisti arbeiðast skal eftir.
? Vit vita, at ríkisveitingin kann minka, um livistøðið í Føroyum fer upp um tað danska, men tað er einki vandamál í tí. Tað er tað sama, um vit finna olju, tí í avtaluni um undirgrundina frá 1992 stendur, at um føroyingar fáa stórar inntøkur av oljuni, so kunnu samráðingar takast upp um ríkisveitingina, sigur Jóannes Eidesgaaard.
Jóannes Eidesgaard heldur, at danir byggja sínar metingar av føroyska búskapinum á skeiv tøl, tí tað avlopið, sum er at finna á fíggjarlógini, er ikki rættvísandi.
? Landsstýrið roynir at prógva, av vit hava ein sjálvberandi búskap, men tað gera teir við at forsøma týðandi uppgávur. Fleiri av samfelagstænastunum eru illa fyri og koyra uppá pumpurnar, sigur formaður Javnaðarfloksins og sipar til støðuna í millum annað heilsuverkinum og samferðsluni.
Hann heldur, at fólk eiga ikki at gloyma, at ríkisfelagsskapurin er so nógv annað enn pengar. Tað verður roynt at gera ríkisfelagsskapin til tað sama sum ríkisveiting, men ríkisveitingin er bara ein partur av ríkisfelagsskapinum, sigur Jóannes Eidesgaard.
Skyldurnar galda báðar vegir
Edmund Joensen sigur, at ríkisfelagsskapurin er ein spurningur um rættindi og skyldur.
? Taka vit loysing, missa vit øll rættindini í ríkinum. Halda vit fram í ríkisfelagsskapinum, so hava danir eina skyldu at tryggja somu liviumstøður í øllum ríkinum, sigur hann.
? Og tað er galdandi báðar vegir. Um føroyingar fáa stórar inntøkur av oljuni og gerast nógv ríkari enn danir, so hava føroyingar somu búskaparligu skyldurnar mótvegis ríkisfelagsskapinum, sum danir hava tað.
Edmund Joensen heldur, at tað er eingin vandi fyri at missa ríkisveitingina sum er. Hann sigur, at hetta hevur statsministarin sjálvur gjørt greitt mótvegis føroyingum, og søgurnar um, at stuðulin úr Danmark skal falla burtur, eru søgur, sum loysingarfólkini uppspinna.
? Tað besta fyri Føroyar er at standa saman við dønum og grønlendingum um ríkisfelagsskapin, heldur formaður Sambandsfloksins.m bert hevur onkrar smávegis broytingar av verandi heimastýrislóg. Men henda semja liggur eitt ella annað stað millum uppskot landsstýrisins um fullveldi og uppskot Sambandfloksins til nakrar varligar justeringar av verandi skipan.
Ikki ósamdur
við Hvítubók
Eg eri ikki ósamdur við Hvítubók, tá hon á blaðsíðu 67 sigur, at tað er ynski um grundleggjandi broytingar á trimum viðurskiftum, sum eru orsøkin til hesa fullveldistilgongd. Tað eg her royni at siga er, at eg hóast ikki samdur um fullveldið, so eri eg samdur, at vit mugu fremja hesar grundleggjandi broytingarnar. Tær eru:
?Vit mugu fáa sligið fast, at heimildirnar hjá føroyskum myndugleikum ikki stava frá umboði (delegatión), sum danskir myndugleikar hava givið og kunnu taka aftur.
?Vit mugu fáa sligið fast, at løgtingslógir eru á sama rættarstøði sum fólkatingslógir og ikki kunnu verða trokaðar til viks av fólkatingslógum.
?Vit mugu fáa víðari heimildir til at samráðast og at gera sáttmálar við onnur lond enn tær núverandi.
Men tað, sum eg samstundis royni at siga er, at ikki er neyðugt at fara yvir um ánna eftir vatni. Vit kunnu fremja áðurnevndu grundleggjandi broytingar í einari nýggjari skipan millum Føroyar og Danmark, sum er innan fyri ríkisfelagsskapin. Hetta kann fremjast við einari Sjálvstýrislóg.
Hví fara yvir um
ánna eftir vatni
Stjórnin hevur nú meira enn einaferð boðað frá, at hetta við delegatiónina, sum hevur verið eitt stríðsmál síðan 1948, kann endaliga fáast upp á pláss í einari nýggjari skipan. Forsætismálaráðharrin hevur brúkt orðið ?uigenkaldelighed?, sum merkir, at heimildirnar hjá Løgtinginum kunnu ikki takast aftur. V.ø.o. verður Føroya Løgting hægsti myndugleiki í øllum málum, sum vit hava yvirtikið. Vit fáa evsta vald á yvirtiknum málum - eingin er yvir Løgtinginum í yvirtiknum málum.Tá vit so samtundis við einari Sjálvtýrislóg fáa tikið allar forðingar burtur fyri, hvørji øki kunnu yvirtakast, er vegurin greiður til veruligt føroyskt sjálvstýri og til veruligt føroyskt sjálvbjagni. Tá er avgerðin einsamøll okkara.
Treyt nummar tvey síggi eg sum eina beinleiðis fylgja av, at vit fáa treyt nummar eitt upp á pláss.
Viðvíkjandi tí triðju treytini, so hevur danska stjórnin eisini meira enn einaferð sagt, at vit føroyingar mugu gerast meira sjónligir á tí uttanríkispolitiska økinum, og at føroyingar skulu sjálvir taka avgerðir og føra samráðingar á teimum økjum, sum hava týdning fyri okkum. T.v.s. at vit einsamallir føra samráðingar og gera avtalur á t.d. økjum sum fiskivinnu, handil, mentan og umhvørvi.
Eisini hevur danska stjórnin boðað frá, at um vit nú gera eina nýggja skipan ella eina nýggja Sjálvstýrislóg millum Føroyar og Danmark, so skal henda fráboðast altjóða samfelagnum, soleiðis at umheimurin veit, hvør skipan er galdandi millum hesi bæði londini.
Við hesum grundarlagi ber veruliga til at fara at tosa um reellan sjálvstýrispolitikk í Føroyum. Eg vil fara so langt sum at siga, at okkara uppskot um eina Sjálvstýrislóg er ikki longur eitt alternativ til ætlan landsstýrisns um eitt fullveldi, men hetta er loysnin til veruligan føroyskan sjálvstýrispolitikk, sum kann fáa breiða undirtøku millum manna.
Landsstýrið hevur
gjørt sakina danska
Við einari slíkari gongd verður tað føroyingar sjálvir, sum gera av, hvussu skjótt sjálvstýristilgongdin skal ganga. Hetta kann alt gerast í takt við okkara fíggjarligu og umsitingarligu førleikar. Tá verður hvørki neyðugt at tosa um eina skiftistíð ella, at danskir myndugleikar okkara vegna skulu umsita málsøki, ella at vit missa rættindir, sum vit í dag hava. Tá ber til alla vegin at hava greiðar linjur, har vit føroyingar hava fult tamarhald á gongdini.
Gongdin, sum nú liggur í kortinum hjá landsstýrinum, hvílir á danskan vælvilja. Enntá er man farin so langt, at landsstýrið nú sigur, at próvbyrðan fyri tí sjálvberandi búskapinum er donsk. Danir skulu prógva yvir fyri okkum, at avtalaða skiftistíðin er grundarlag fyri einum føroyskum búskapi. Danir eiga seinasta orðið um føroyskt fullveldi.
Lat okkum fáa sjálvstýrismálið aftur á føroyskar hendur - lat okkum fremja ta loysn, sum júst passar til okkara viðurskifti.
Aftur sum av torvheiðum
Landsstýrið er nú komið heimaftur av triðja umfari, og enn stendur í botni um skiftistíðina. Danir siga 4 ár, meðan føroyingar vilja hava 15 ár. Løgmaður hevur ikki bara einaferð, men fleiri ferðir sagt, at tað verður eingin fólkaatkvøða við bert 4 árum, tí hon hevur ongar møguleikar fyri at verða samtykt. At hon ikki verður samtykt, hevur løgmaður rætt í, men honum tørvar at síggja tann veruleika í eyguni, at skiftistíðin verður bert 4 ár, um so talan verður um nógv samráðingarumfør aftrat. Tí noyðist løgmaður, heldur enn at draga tíðina út, nú taka støðu. Annaðhvørt at ein fólkaatkvøða verður hildin við 4 árum sum skiftistíð ella at leggja kongin og lata aðrar sleppa framat og finna eina loysn, sum kann bera.
Men hvat hendir nú? Ræðast teir nú sítt egna barn? Høvdu teir væntanir um, at alt helt áfram óbroytt, tá loysingin er vorðin veruleiki? Hví bera teir ikki høvdið høgt og siga fólki, at hetta er so teytirnar við einum fullveldis Føroyum, og so taka takið?
Seta framtíðina veð
Sjálvt nú, har landsstýrið egndi við oljuinntøkunum, beit danska stjórnin ikki á. Hugsið tykkum til, at landsstýrið fær seg til at skjóta upp, at danir skulu fáa pant í okkara møguligu oljuinntøkum, pant í okkara arvasilvuri, pant í okkara arvi til okkara eftirkomarar. Hugsið tykkum til, at nú skal fullveldið lánifíggjast. Fullveldið upp á borg - hetta var ein sera mannminkandi støða, vit endaðu í, sum avgjørt ikki stuðlar upp undir okkara eyðkenni sum ein stolt tjóð.
Og ynskið um at nú skal ein triði partur vera við til næsta samráðingar undirbyggir bert tann veruleika, at her er veruliga komið vátt í reiðrið millum partarnar. Tað fær ein at hugsa um friðavarðveitandi herlið hjá ST, sum starvast úti í heimi, har kúlur og kanónir er partur av gerandisdegnum, og har fólkið verður dagliga hótt eftir lívinum, og har liviumstøðurnar eru undir øllum lágmørkum. Men soleiðis er ikki støðan her. Vælsignaðir menn stingið fingurin í jørðina. Hava vit eitt danskt yvirvald, um berjir okkara vilja niður? Liva vit dagliga við einari danskari hóttan yvir høvdinum?
Løgmaður plagar ar siga, at vit skulu seta tokið á sporið aftur. Spor og tok er nú ikki serliga føroyskt, so fyri at brúka eina føroyska mynd, so draga vit ikki bátin oman gjøgnum urðargrót, men vit draga hann eftir lunnum, sum syrgja fyri, at hann kemur á sjógv í heilum líki.
Landsstýrið megnaði ikki at flota bátin, men vit eru aðrir sum kunnu leggja teimum lag á.
Takk fyri
Jóannes Eidesgaard
