Prædika:
Sum øllum kunnugt er hetta ein serlig og ein óvanlig guðstænasta:
Tað er ikki fyri at taka nakað frá teimum vanligu allahalgannahaldunum, men í londunum rundanum okkum hava feløgini fyri »pinkubarnadeyða« nú í nøkur ár - og við góðum erfaringum - skipað fyri slíkum minningarhaldum fyri sínum deyðu børnum, og felagið í Føroyum helt, at nú var tíðin komin til tað, at eisini vit tóku siðin upp.
Skal sannleikin sigast - og tað skal hann! - so var tað ikki uttan »beteinkiligheitir« - ikki minst frá mínari egnu síðu - men nú eru vit so her í dag!
Og tí má tað so eisini vera rímiligt her at spyrja, hvat serligt er við at minnast okkara deyðu børn, hví tey ikki - sum øll onnur - bara kunnu verða ein partur í teimum almennu minningarhaldunum, vit hava runt landið her um allahalguna?
Tað eru tey sjálvandi eisini. Sum høgtíðir og ymiskir merkisdagar í árinum kalla á serligar kenslur, soleiðis leita um allahalguna tankar okkara til øll tey, vit syrgja um at hava mist, eisini børnini...
Tað er altíð ringt at missa tey, sum á sín serliga og einastandandi hátt eitt stutt ella eitt langt tíðarskeið vóru ein ómissandi partur av okkara lívi. Tað er tað, tað er, tá árini eru mong og lívtostin er sløktur. Ella tá tú hevur verið vitni til, at sjúka so líðandi pínir lívið burtur, so deyðin at enda kemur sum ein náði. Á sjógvi og landi minna vanlukkur og vandatilburðir okkum á, at lívið er sárbart, at øll kunnu verða rakt, og at vit í so mongum førum hava svikið og framhaldandi svíkja okkara ábyrgd fyri fyriliti og eftiransni og trygd - ikki einans, men ikki minst tá um børnini ræður.
Men at missa ung, smá børn, fullborin børn og børn, sum enn skuldu havt góðar dagar í móðurlívi, kenst mongum øðrvísi. Øll syrgjandi hava tað í felag, at deyðin bytir lívið sundur í eitt áðrenn og eitt aftaná. Einki verður tað sama aftur. Tað kann verða, at alt steðgar upp. Tað kann eisini verða sum eitt barn sigur í eini ungdómsroman um tann dagin, tá beiggi hansara doyði, at tað var tann dagurin, tá alt byrjaði. Ikki tí at sorg kann mátast í døgum ella árum: eisini tá talan er bara um eina avmarkaða tíð í móðurlívi, er tað jú eitt heilt lív, talan er um. So stutt tað enn var, so ger tað ikki tað sama, at tey vóru her, børnini. Og líka lítið sum hugsanir og minni steðga á gravarbakkanum, líka lítið byrjaðu tankar og kenslur á føðingardegnum, men langt áðrenn, kanska longu tá barnið ?bara³ varð til sum eitt spírandi ynski.
Men tað er kanska júst hetta síðsta, sum ger, at ein sovorðin missur kanska bæði so og so verður ein ósjónligur missur:
Tað heilt lítla, tað deyðfødda og tað deyða ófødda barnið náddi ongantíð at gerast partur í lívinum hjá øðrum enn teirra allarnæstu. Minnini vóru enn ikki vorðin til, myndirnar vóru enn ikki tiknar og merkisdagarnir enn ikki hildnir. Kanska var av øllum tí óvæntaða og sjokkerandi og av ymiskum øðrum orsøkum heldur eingin jarðarferð hildin...
Hóast tað tíbetur eru ikki so fá dømi um tað øvuta, so var tað ofta so, at tann ósjónligi missurin eisini var ein missur av felagskapi í sorgini:
Tøgn, tabuisering, einsemi og ráðloysi hjá øðrum eru ofta vælkendir fylgisneytar hjá avvarðandi, eisini hjá teimum, sum mistu størri børn og ung. Lívið heldur fram, sum var einki hent, vandarnir verða verandi, nøvnini verða ikki nevnd, og eyguni fara framvið myndunum á veggjunum og í albummunum...
Tí hesa løtuna í Guðs húsi, har so mangt ósjónligt verður sjónligt. Komið til mín æt tað til øll, sum ganga undir tungum byrðum, sjónligum sum ósjónligum.
Kirkjan er næstan frá sínum uppruna avmyndað ella symboliserað sum eitt skip, líkasum hetta rúmið, vit sita í, verður kallað kirkjuskipið. Tað skal minna okkum á, at í okkara smáu lívsførum eru vit øll, sjónlig sum ósjónlig, livandi sum deyð, innanborða í einum nógv størri og rúmligari lívsfari við kós móti tí sælu, vit hoyrdu Jesus røða um í fjallataluni.
Í okkara oyrum er tað nakað løgið við orðunum, tað er sum um Jesus sigur:
Sæl eru tey ósælu...
Sæl eru tey veiku...
Tey fátæku, tey syrgjandi, tey spaklyntu...
Tað er, sum vil hann siga, at sælan hoyrir ikki teimum ríku til. Teimum sterku. Teimum vøkru. Sælan hoyrir ikki teimum klóku og lærdu til. Teimum sjálvklóku og tryggu. Ella: Sælan hoyrir ikki so nógv teimum sjónligu til:
Tí sælan hoyrir teimum til, sum vit so ella so gera ósjónlig. Tey smáu, tey fátæku, tey veiku, tey spaklyntu...
Av smábarna og bróstabarna munni, tú verju hevur tær gjørt, segði sálmaskaldið um størsta harra og veldi, hann visti um at siga, á himni og á jørð. Og tá teir trøllvaksnu lærusveinarnir ikki vildu sleppa børnunum framat, var Jesus vreiður og segði, at vildu teir sleppa við í Guðs ríki, so máttu teir sleppa sær afturum børnini!...
Í hesum húsi verður ein onnur mynd sjónlig, ein onnur verð, eitt annað ríki, ein onnur makt og onnur virði. Tá vit læna Guðs eygu at síggja við, tá síggja vit fjósið áðrenn vit síggja borgina, tá síggja vit barnið áðrenn vit síggja kongar og herovastar, tá síggja vit krossfest áðrenn vit síggja bøðlar og dómarar, tá síggja vit tær instu kenslurnar áðrenn vit síggja tær annaðhvørt vøkru ella misháttu fasadurnar. Tað ósjónliga verður sjónligt.
Í okkara eygum er altarringurin bara hálvur, men í Guðs eygum er hann heilur og rundur og telur livandi og deyð, so sum ævinleikin er heilur og rundur. Tá vit við altarborðið minna okkum um felagskapin við Krist í lívi og deyða, minna vit okkum samstundis á tann æviga felagsskapin millum livandi og deyð, millum farin, núlivandi og komandi ættarlið. Tá vit nevna navn Krists, er hvørt eitt menniskjubarn nevnt og kent, nevnt ella ónevnt við menniskjunøvnum, men nevnt við størstu nøvnum himins og jarðar. Tá vit tendra ljós í hesum húsi, tola tey onga samanbering við tey náðileyst avdúkandi projektørljósini, sum verða send eftir tí, sum helst vil vera fjalt, men vit læna eina fløvandi glæmu av tí ljósi, sum evangelisturin sigur um, at tað kom í heimin, fult av náði og sannleika, at tað upplysir hvørja menniskju, so at tað um hvørja einstaka menniskju kann sigast: Tit eru ljós heimsins. Guðs ljós elskar tað, tað sær...
Men kirkjan er einki verandi stað.
Uttanfyri er tað ein gerandisdagur sum skal livast...
Her í fjallataluni vóru eisini tey tald uppí, sum hungra og tysta eftir rættvísi, tey hjartareinu, tey, sum verða forfylgd fyri rættvísis sakir, sum verða spottrikin og sum tað verður talað um við lygnarorðum fyri Guðs sakir. Og har eru vit vist fleiri, sum ikki halda okkum hoyra við:
Rættvísi er sjálvandi eitt rætt og vakurt endamál, men líkafram hungrandi og tystandi eftir rættvísi, eru vit vist ikki. Fáa vit sjálvi og tey, sum eru okkara, okkara rætt, so krevja vit sjáldan meira. Og um vit eru hjartarein? Tað vildu vit fegin, at onnur kundu sagt um okkum, men tað er vist ikki meira, enn at tað saktans kundi verið betri. Pínslarváttar og profetar eru vit so langt ífrá. Okkara miskunnsemi, tolsemi, forstáilsi og innlit kennir kanska betur sínar avmarkingar enn sína vídd. Og hetta friðsemi, sum her er talan um, er neyvan einstyðandi við tað, vit ikki fáa upp í lag, ikki tíma ella ikki orka.
- Í veikum løtum viðganga vit kanska, at vit vildu gjarna verið alt hetta og vita kanska, at vit áttu at verið tað, men vit eru tað ikki...
Men við okkum útaftur úr kirkju, innast inni í okkum hava vit okkurt, sum hoyrir hesi orð Jesusar, sum gevur teimum rætt, og sum kann taka ímóti teimum. Innanfyri tær sjónligu vøkru og sjálvsikru fasadurnar, innanfyri tær sjónligu og hartrópandi sannførandi og óvikandi meiningarnar og fordómarnar byr jú tann veikleikin og tann fátæktin, sum tað her verður spurt eftir. Veikleikin í allari teirri útvortis sikkurheitini. Sárbarheitin, tá lívið og deyðin gera ilt. Styrkin í tí, sum sær veikt út. Sælan í ósæluni. Tað ósjónliga, sum alt sjónligt bara er ein veikur avglansur av...
Mannamúgvurnar, sum hoyrdu fjallatalu Jesusar, vóru rættiliga bilsnar, tí at hann lærdi tey sum tann, ið eigur makt og mæti, og ikki sum teir skriftlærdu teirra. Ikki við teirri maktini, sum boyggir og kúgar, ikki við snildisliga samansettum orðavavstri ella við at vísa til bókstavir, men beinrakið, milt og hvast um somu tíð, uggandi og hartandi um somu tíð, appellerar hann til ta menniskjansligheitina, vit fingu við okkum úr paradísinum, tá alt var sára gott, eingin sorg, eingin neyð, eingin synd...
Innast inni, har sum vit eru og verða særd, har vit kenna okkum hjálparleys og maktarleys, viðhvørt kanska eisini ill og beisk, bæði inn á Guð og menniskju, innast inni har vit eru líka so lítil, sum vit helst vildu verið stór, har rakar fjallatalan. Tí har rakar hon kanska ta Guðs- og menniskju-myndina, sum vit frá upphavi vóru ætlað til...
Um ósæluna, veikleikan, sárbarheitina við at vera menniskja, freistast vit jú so lætt til at siga, at skal tað verða sæla, so klára vit okkum fyriuttan.
Og tó:
Kanska er tað rætt, sum onkur hevur sagt, at
í missinum fær lívið dýpd, tí tá hevur tú verið á botni og spurt. Tá fær lívið vídd, tí av størsta týdningi var ikki tú sjálv og tingini rundanum teg, men tey menniskjuni, sum vóru salt og ljós í tínum lívi. Og tá fær lívið hædd, tí har fært tú teg at spyrja eftir Guði...
Uttan at taka nakran brodd av tí beiska deyðanum, so er tað jú so mangan, tú sært, at tey menniskju, sum hava verið fyri ófatuligari mótgongd og stórum missum, hava fatur á onkrari styrki, sum kallar ikki bara á tína virðing, men eisini ger teg spyrjandi: Hvat er tað fyri eitt loyndarmál, tey hava gjøgnumskoðað? Hvat hava tey sæð, sum vit ikki síggja? Hvat hava tey lært, sum vit ongantíð lærdu? Var tað kanska tað, at tey óviljað og óynskt funnu seg sjálvi á botni, haðani eingin vegur var, uttanso hondin og styrkin kom uttanifrá? Var tað júst úr sorgini og veikleikanum, vitanin um, hvør ein stór og dyrabar gáva lívið er, vaks fram?
Hjá Honum, vit savnast um í hesum húsi, har hava vit sæð styrkina í veikleikanum, sæluna í ósæluni, hjartans reinleika og tað friðsemi og spaklyndi, sum bæði er tann sanna Guðsmyndin og tann sanna menniskjumyndin. Vit hava sæð, at lívið er sterkari enn deyðin. Tá Hann spyr eftir teirri menniskjansligheitini, sum Guð frá upphavi skapti í síni mynd, og sum Hann hevur varðveitt og uppihildið í okkum við eisini at senda okkum son sín, tá Hann spyr eftir tí kærleikanum, sum vit innast inni vita er tann einasti sanni og reini, tá hann spyr eftir teirri samkensluni, sum eisini fer á botn til okkara egna veikleika, tá falla spurningarnir tungir á okkum. Sárt er tað at síggja sín egna veikleika, sína egnu ósælu, sítt egna fátækdømi í eyguni.
Men haðani - og kanska bara haðani - er tað so eisini møguligt at hoyra tað reina og sanna gleðiboðið:
Sæl ert tú - sterk ert tú, heil ert tú, menniskja ert tú - eisini í tíni fátækt, í tíni ósælu, í tínum veikleika, í tíni sorg, tí tú og tann, tú minnist, eru Guðs, eisini tá hann eitt bil goymir tykkum í hvør síni hond, og frá honum er tann sælan, sum telur alt við, sjónligt sum ósjónligt...
Amen
