Eitt demokrati í kreppu

Av John Ivar Venned

Eg flutti úr Føroyum í 2011. Orsøkin var kanska ein onnur tá, men eg fann skjótt nakað, sum eg ikki visti, at eg leitaði eftir. "Teir forbannaðu heidnu danskarnir" vístu seg at vera júst tað, eg hevði brúk fyri. Tað "heidna" Danmark var eitt frælsi við sakligheit, har eingin noyddi meg inn í ein átrúnaðarligan (ella ikki-átrúnaðarligan) bás. Demokratiið stóð nógv sterkari her.

Eg vaks partvís upp í einum konservativum kristnum umhvørvi, har andaligur anti-intellektualitetur hevði eitt fast grep um meg. Eg veit, hvussu tað kennist, tí eg havi sjálvur verið har. Eg minnist, at eg sjálvur var rasistiskur. Eg visti ikki eingongd, hvat ein muslimur var áðrenn 11. september 2001. Eg var ikki førur fyri at skilja millum fakta og fiktión. Tá revsingin fyri ikki at trúgva á Bíbliuna er so ekstrem, at hon hóttir tína ævigu lagnu, megnar heilin ikki at hugsa frítt. Man var fangi í einum heimi av ótta, har tað var tryggast at hata tað, man ikki kennir.

Religiónsfríheit sýnist tó ikki at virka á einum praktiskum støði í Føroyum enn tann dag í dag, men tað merkir ikki, at eg ikki sakni klettarnar. Tað var ótrúliga strævið at vera annað enn kristin á hesum oyggjum. Eg var ógvuliga opinleikandi í mínum religiónskritikki tey síðstu árini, eg búði í Føroyum, og eg eri enn rættiliga kritiskur mótvegis øllum religiónum. Men eg kundi ikki droymt um at leggja upp til forboð móti trúgv ella trúðarlívi hjá øðrum.

Í næstan 20 ár havi eg hildið meg aftur frá at skriva, orsakað av persónligum avbjóðingum. Hesar avbjóðingar stava frá nógvum viðurskiftum, men tann indoktrineraða ræðslan fyri tilveruni er avgerandi. At liva í friði og náðum í einum ektaðum demokratii hevur gjørt undurverk fyri meg. Men í seinastuni havi eg, við stuðli og eggjan frá unnustuni, følt meg noyddan at brúka míni skrivievni at gera mun fyri míni medmenniskju.

Ein demokratisk kreppa

Vit standa nevniliga mitt í einari demokratiskari kreppu. Talarar sum Morten Messerschmidt, Inger Støjberg og nú eisini Sjúrður Skaale gera alt fyri at gera lívið hjá vanligum muslimum so strævið sum gjørligt í hesum partinum av heiminum. Tey seta diskriminerandi lóggávur í verk og fjala tær handan ógreið heiti sum "ghettolóna" og "maskeringsforboð", men viðganga púra opið, at endamálið er at raka tilflytarar við muslimskari bakgrund.

Henda kós er vandamikil. "Ghettológin" varð tíbetur fyri fáum døgum síðani dømd av ES-dómstólinum at vera diskriminerandi. Men tað broytir ikki sinnalagið hjá hesum hatursfullu populistunum, ið halda fram at avnokta fakta um, at hesar lógir ikki virka eftir ætlan. "Burkabannið" hevur als ongan positivan effekt havt – men tey hava megnað at føra ein so hatur- og óttaspjaðandi retorikk, at 30% av dønum nú vilja banna islam í Danmark. Hetta er beinasti vegurin ímóti totalitarismu, og vit mugu berjast ímóti tí.

Misálitið sum politiskt amboð

Sjúrður Skaale vísir nú eisini til taluna hjá Frederik Vad, “den tredje erkendelse", ið boðar frá, at vit eiga at hava misálit á sjálvt teimum mest integreraðu muslimum. Hann brúkar ræðusøgur um muslimskar málsviðgerar, ið svíkja kvinnur í neyð fyri at fylgja sharia.

Latið okkum vera púra klár: Um ein málsviðgeri brýtur sína tagnaðarskyldu og svíkur ein borgara, so er tað ein álvarslig brotsgerð, ið skal revsast hart eftir galdandi lóg. Men Sjúrður brúkar einstakar hendingar til at kasta skugga yvir ein heilan bólk av almennum starvsfólkum. Tá vit byrja at krevja ideologiska reinheit fyri at fólk kunnu røkja síni størv, so doyr demokratiið. Vit loyva Jehovas Vitnum, ultrakonservativum kristnum og scientologum at vera her, hóast teirra virðir ofta stríða ímóti tí modernaða demokratiinum. Í einum rættarsamfelagi døma vit fólk eftir gerðum, ikki eftir meiningum ella uppruna.

Konspiratiónstankar og dulnevndar keldur

Nógv tykjast nú at halda, at moskur eru sum trojanskir hestar fyri terror. Ein mynd verður málað av, at imamar radikalisera sínar samkomur sum eitt slag av ørindi fyri terrorfelagsskapir. Fyri at rættvísgera hesa demoniseringina, brúkar Sjúrður Skaale m.a. søgur um ein "dulnevndan advokat", ið skal hava mist trúnna á integratiónina.

Tað er ikki tilvildarligt, at Sjúrður eisini vísir til talur hjá fólki sum Kasra Taheri, ið kallar politiska islam fyri ein nýggjan form fyri nazismu. Við at innflyta hendan rabiata retorikkin frá lobby-konferansum hjá ELNET, roynir hann at geva sínum søgum eina falska kenslu av autoriteti. Men í veruleikanum er tað bert enn eitt lag av demonisering, ið skal gera vanligar muslimskar grannar til eina eksistentiella hóttan.

Lobbyisma og hybrid krígsførsla

Svarið liggur kanska í tí ferðini, Sjúrður hevur gjørt. Tað er væl skjalfest, at lobbyfelagsskapir sum ELNET arbeiða systematiskt við at bjóða politikarum til Ísraels fyri at skapa "strategisk partnaraskap". Hetta er ein formur fyri hybrid krígsførslu, har man miðvíst dálkar myndina av vanligum muslimum fyri at tryggja stuðul til ísraelska apartheidstýrið.

Tungir altjóða felagsskapir hava skjalfest, at Ísrael fremur apartheid mótvegis palestinum. Tá Sjúrður nýtir teirra retorikk um "einasta demokratiið í Miðeysturi”, so er tað propaganda av ringasta slagi. Tá meiri enn helmingurin av fólkunum undir ísraelskum ræði ikki hava loyvi at atkvøða, og tá journalistar og læknar verða myrdir í hópatali uttan fylgjur, so er tað beinleiðis frekt at kalla statin eitt demokrati. Hetta hevði aldrin gingið í nøkrum demokratiskum landi í Skandinavia.

Assosiatiónsvillan og tølini

Sjúrður Skaale roynir at skapa eina mynd av, at muslimar eru ein eksistentiell hóttan. Men sannleikin er tann, at vit ongantíð hava havt so nógv fólk í starv sum júst nú. Lat okkum gera eina tankaroynd: Hvat hevði hent, um allir muslimar vórðu tveittir út úr Danmark í morgin?

• Heilsukervið: Sjúkrahúsini høvdu steðgað upp. Ein stórur partur av læknum og røktarfólkum hava muslimska bakgrund.
• Flutningur: Bussar og tok høvdu staðið still, og vørutransporturin hevði svikið.
• Tænastuvinnan: Skúlar og sjúkrahús høvdu verið støvað niður, tí nærum helvtin av reingerðarfólkunum hevði verið horvin.

Hetta er tann veruleikin, ið populistarnir ignorera fyri at kunna seta líkheitstekin millum vanligan muslimskan mentan og radikala islamismu.

Niðurstøða

Sum foreldur ergrar tað meg at hugsa um, at okkara børn skulu vaksa upp í einum samfelagi, ið endurtekur feilirnar hjá mínum egna uppvøkstri. Ein populistisk kós, har vit strika grundlógartryggjaða frælsið hjá minnilutum, endar altíð við totalitarismu. Vit bjarga ikki demokratiinum við at avtaka tað. Vit bjarga tí við at krevja sakligheit, fakta og pláss fyri øllum.