Meiri lætt og leskiligt

Jan Müller

Enn er ferð ikki komin á jól­a­hand­il­in. Men tey eru ivaleyst mong, sum eru farin at hugsa um, hvat tey skulu keypa til hann ella hana. Fyri tey, sum fyri trimum árum síðani vóru fegnir gevarar og glaðir mót­takarar av Lætt og leskiligt verður nýggjur møguleiki í næstu viku.
Elisabeth Akursmørk og Jó­hanna á Tjaldrafløtti geva í næstu viku nýggja bók út. Tær nevna hana fyri tveyaran, og í tí liggur, at talan er um bók eftir sama leisti og konsepti, sum bókin fyri trimum árum síðani var.
- Móttøkan var framúr fyri trim­um árum síðani. Vit vóru eis­ini sjálvar væl nøgdar við bókina, og tí hava vit gjørt av, at leggja til rættis við tí fyri eyga, at tann, sum fær bókina upp í hondina, skal síggja, at hetta so at siga er framhald av fyrru bókini. Munurin er tann, at vit hesa ferð hava givið meiri rúm til bæði myndirnar og tekstin. Tað ber við sær, at bókin er eitt sindur størri, enn tann fyri var tað. Uppskriftirnar eru 107 í tali, og tað er umleið sama talið sum í fyrru bókini, siga Jóhanna á Tjaldrafløtti og Elisdabeth Akursmørk.
Tær fáast báðar við kost, og tær brenna báðar fyri, at ný­mótans matrákið og harvið soltn­ar uppskriftir skulu vera at­komuligar á føroyskum, og at tað skal vera skrivað og sett upp soleiðis, at vanligi før­oy­ingurin skal verða førur fyri at gera mat eftir uppskriftunum í bókini, uttan at tað er neyð­ugt við serligum innliti í mat og matgerð. Harafturat und­irstrika tær, at rávørurnar, sum skulu nýtast, eru heilt vanligar og ikki eksotiskar, um tað ber til at siga tað soleiðis. Tað vil siga, at tað, sum uppskriftirnar leggja upp til skal brúkast til rættirnar, fæst í vanligu føroysku handlunum.
- Vit uppliva áhuga fyri mat­gerð av hesum slagnum, og móttøkan av fyrru bókini vísti, at tilvitanin um hetta er stór millum føroyingar. Hjá okkum er tað soleiðis, sum tað er í øðrum samfeløgum, har vælferðin og vælstandurin er stórur. Tað verður tosað nógv um heilsugóðan kost, og tað verður gjørdur nógvur heilsugóður kostur, og sam­stund­is økist útboðið og nýtsl­an av tí, sum ikki er heils­u­fremj­andi. Føroyingar røra seg ikki so nógv nú, sum teir gjørdu áður. Ikki heilsugóður kost­ur, lítil rørsla og annað, sum ikki er heilsufremjandi sæst eitt nú aftur í, at vektin hjá summum er ov høg, og at hjarta og æðrasjúkur ella tað, sum verður nevnt væl­ferð­ar­sjúkur, rakar alt yngri og yngri fólk.

Framleiðslan
Lætt og leskiligt 2arin verður at fáa í næstu viku. Um tað verð­ur týsdagin, mikudagin ella hósdagin verður nærri kunn­gjørt seinni. Tað valdast um, nær Føroya Prent verður lið­ugt við bókina, sum hevur ver­ið í framleiðslu tríggjar teir síðstu mánaðirnar.
Longu tá ið fyrra bókin var kom­in út, avgjørdu Elisabeth og Jóhanna, at tær skuldu gera eina bók afturat. Tær hava støðugt umhugsað og roynt uppskriftir. Tað hevur tikið sína tíð. Í sovornari bók hevur tað visuella serliga stóran týdning.
- Tað er Jastrid Gulaksen, sum hevur Grafia, ið hevur stað­ið fyri at gera sjálva bók­ina. Saman við henni hava vit leingi verið umhugsað, hvørji stell og íløt, dúkar og dek­or­a­tiónir maturin skal borð­reiðast í og á. Vit hava lænt frá familju og vinum, og vit hava lænt úr handlum og stovnum, og so hevur Jastrid gjørt av, hvussu tað skal setast saman.
Í august mánað vóru fot­o­graf­ar­nir í fýra dagar norðuri í Klaksvík. Tá vóru allar 107 upp­skriftirnar royndar og borð­reið­ar til myndatøku í so fínari og leskiligari uppseting, at tað skal verða innbjóðandi hjá lesar­u­num at royna seg.
- Vit hava hoyrt og lisið um, at tað onkuntíð í sambandi við mynd­atøku til sovornar bøkur bara ræður um útsjóndina, og at fyrireikingin og matgerðin og smakkurin ikki hava so stór­an týdning. Soleiðis hava vit ikki vilja havt tað at vera. Allar myndirnar í bókini eru sann­ar. Tað vil siga, at hetta er fyrireikað soleiðis, sum upp­skriftirnar leggja upp til, at tað skal gerast. Fyrsta dagin sam­an við myndamonnunum eydnaðist tað at fáa breyðini, boll­arnar og suppurnar frá hond­ini, og so gekk tað slag í slag, inntil tað var liðugt.
Høvundarnir leggja ikki í at siga, hvussu nógvum eintøkum bókin er prentað í, men tær duga ikki at ímynda sær, at bókin verður útseld hesumegin jól.
- Fyrra bókin selur framvegis. Nú er hon um at vera útseld, og tað skal helst vera soleiðis, at Lætt og leskiligt 2'arin verð­ur at fáa í bókabúðunum í 2007 og kanska 2008. Vit hava nakað av tilfari til eina bók afturat, og hugflognum og áhuganum bilar einki. Men nú fáa vit at síggja, um henda bókin fer at fáa somu stórfingnu móttøku, sum fyrra bókin fekk.
Tilfarið, sum vit hava sæð í sam­bandi við hesa samrøðu, stuðlar uppundir, at henda bók­in fer at liggja undir mongum jól­a­træi! Hetta er meiri av løtt­um og leskiligum.


Fyllir nógv í teirra gerandisdegi

Tær báðar, sum hava skrivað Lætt og leskiligt bøkurnar, eru úr Klaksvík. Elisabeth Akursmørk er 35 ára gomul. Hon er útbúgvin økonoma og hevur arbeitt á Húsarhaldsskúla Føroya. Nú undirvísir hon í heimkunnleika á Føroya Læraraskúla, og so arbeiðir hon nógv við persónligari ráðgeving. Jóhanna á Tjaldrafløtti er 43 ára gomul. Hon er útbúgvin føðslu- og húsarhaldsfrøðingur, og hon er eisini útbúgvin diætistur ella kostráðgevi. Jóhanna er leiðari á Húsarhaldsskúla Føroya. Báðar halda tær javnan fyrilestrar um evni, sum hava við arbeiðið at gera.

107 lættir og leskiligir rættir

Nýggja matbókin er flokkað í seks kapitlar. Har eru ellivu uppskriftir upp á suppur og forrættir. 27 uppskriftir eru upp á døgurða rættir og til tað, sum kann havast afturvið døgurða. 16 rættir eru salatir og nátturðarættir, sum sjálvandi eisini kunnu nýtast sum frokostrættir ella til morgunmatarborð, sum hetta eisini verður nevnt. 14 breyð og bolla uppskriftir eru í bókini og 24 uppskriftir upp á køkur og desertir. Tey, sum eru plágað av sukursjúku, eru ikki gloymd. 15 uppskriftir eru upp á køkur og desertir til diabetis.

Tað eru teir báðir Per á Hædd og Finnur Just­in­us­sen, sum hava tikið allar tær framúr góðu mynd­irnar, sum eru í Lætt og leskiligt 2arin.
Jastrid Gulaksen hevur verið við í pro­sess­ini alla tíðina. Hon hevur skorið myndirnar til og brotið tilfarið um. Jastrid eigur fyritøkuna Grafia í Klaksvík.

Matur selur væl

Á heimasíðuni hjá Rit&Rák er listi yvir tíggju tær mest seldu føroysku bøk­ur­nar. Lætt og leskiligt var leingi ovast á listanum. Sambært listanum, sum sæst á heimasíðuni hjá Rit&Rák er Okkara sangbók mest selda bókin. Føroyar – ein litblettur er næstovast. At føroyingum dámar væl at keypa og ivaleyst at geva føroyskar bøkur, sum snúgva seg um mat, eru bøkurnar á tveimum teim­um næstu plássunum staðfesting av. Lætt og leskiligt er á triðja plássi, og Góðaráð, sum Jonhild Henriksen í Klaksvík gav út í 1987 er á fjórða plássi.