Í dag, fríggjadagin 13. juli, verður fyrrverandi danski forsætisráðharrin Anker Jørgensen 90 ár. Danska Socialdemokratiet hátíðarheldur dagin við almennari móttøku í Keypmannahavn fyri gamla formanninum, sum nú býr á ellisheimi.
Anker Jørgensen gjørdist forsætismálaráðharri fyrst í oktober 1972. Tað var stórur skelkur í Danmark og aðra staðni við. Eftir fólkaatkvøðuna um EEC limaskap boðaði Jens Otto Krag púra óvæntað frá av tingsins røðarapalli, at hann legði frá sær, og at Anker Jørgensen var nýggjur forsætismálaráðharri.
Nýggi forsætismálaráðharrin var ikki ókendur, tí hann var formaður í danska arbeiðsmannafelagnum, sum seinni varð SID, og frá 1964 var hann fólkatingsmaður. Men tað var púra óvæntað, at Anker skuldi verða forsætismálaráðharri. Eingin hevði roknað við tí, hvørki í Socialdemokratiet ella í øðrum flokkum.
Í sjeyti árunum var Anker mest sentrali persónurin í turbolenta danska samfelagnum. Hann var forsætismálaráðharri fram til desember 1973 og aftur frá januar 1975 og fram til á heysti í 1982, tá ið hann ásannaði, at parlamentariska grundarlagið undir stjórnini var burtur. Hann legði frá sær uttan at útskriva val, og Poul Schlüter varð forsætismálaráðharri fyri fýra flokka stjórnini millum teir konservativu, vinstra, kristiliga fólkaflokkin og centrumdemokratarnar.
Skeiðið við Ankeri í fremstu røð var eyðkent av stórum rembingum og broytingum. Oljukreppurnar í 1973 og 1979 vóru orsøk til, at vøksturin í búskapinum, sum hevði verið síðani krígsárini, steðgaði. Arbeiðsloysið vaks samstundis sum prísvøksturin var stórur, almenna skuldin vaks, og tað gjørdi uttanlandsskuldin eisini. Harvið kom vælferðarsamfelagið undir rættuligt trýst. Javnaðarflokkurin misti stóra undirtøku, tá ið nýggju flokkarnir – Framburðsflokkurin hjá Glistrup og Centrumdemokratarnir hjá Erhard Jacobsen saman við fleiri øðrum nýggjum flokkum – so at siga skeiklaðu gomlu javnvágina í Fólkatinginum.
Í 1979 og 1981 vann Anker trivaligar sigrar, men so var tað, at hann noyddist at leggja kongin. Summi siga, at hann megnaði ikki at syrgja fyri politikkinum, sum tað var neyðugt at føra, og onnur siga, at kvotan hjá sosialdemokratunum í tí umfarinum var liðug, og danir vildu hava nýggjar kustar. Millum javnaðarmenn varð roknað við, at borgarliga stjórnin bara var ein samdøgursfluga, og at Anker fór skjótt at sleppa framat aftur. Soleiðis gekk tað ikki, og í 1987 legði Anker Jørgensen frá sær sum formaður í Socialdemokratiet.
Anker varðveitti alla tíðina sambandið við baklandið, sum hann var runnin av. Ingrid og hann búðu øll árini í íbúðini á Borgbjergvej í Sydhavnen, og tað er tiltikið, at meðan hann var mitt í meldrinum í spentum politiskum samráðingum, so bar til at møta honum eina løtu til gongu á strondini ella í einum bussi á veg til ella frá arbeiði.
Danski forsætismálaráðharrin er ráðharri fyri Føroyar, og Anker hevur vitjað her fleiri ferðir. Hann arbeiddi nógv saman við Johan Nielsen og Jacob Lindenskov, sum umboðaðu føroyska javnaðarflokkin í fólkatinginum. Tað var meðan hann var forsætismála-ráðharri, at farið var undir samráðingarnar um at yvirtaka undirgrundina, men tað var ikki fyrrenn eftir at borgarliga stjórnin hevði sitið í fleiri ár, at ein loysn var funnin.
Anker hevur eisini havt samband við Sosialin. Eitt nú var hann í 2002 við í 75 ára stovningarveitsluni.
Í dag hátíðarhalda Anker og danski javnaðarflokkurin 90 ára føðingardagin hjá síðsta arbeiðsmanninum, sum megnaði at vinna seg fram til at vera formaður í flokkinum og forsætismálaráðharri. Síðani hava fýra akademikarar – Svend Auken, Poul Nyrup Rasmussen, Mogens Lykketoft og Helle Thorning-Schmidt – verið formenn í flokkinum. Tað man vera sera lítið sannlíkt, at ein arbeiðsmaður aftur verður formaður í danska javnaðarflokkinum, sum als ikki hevur ta undirtøku nú, sum hann hevði, tá ið Anker var formaður.
