Er tað betur at gita enn at vita á Búnaðarstovuni?

Jens-Kjeld Jensen og Sjúrður Hammer
Føroya Fuglafrøðifelag

Andrias Reinert kom við einum sakligum ískotið í Sosialinum 7. august 2013, har hann mælir til ein leist við skynsamari veiðu, sum sam­stundis kann blíva ein inntøkukelda fyri bóndir, sum nú sigast at standa fyri missi orsaka av grágás, men hetta er sum sagt, ikki nakað vit koma nærri inná í hesari grein.

Málsgongdin
Tann 26. september 2011 kallaði fiskimálaráðið til fundar um evni: Loyvi at skjóta grágæs, ið leggjast á bøin hjá bóndum, ið hava mjólki­neyt. Luttakarar vóru fyriuttan umboð frá Fiskimálaráðnum, frá Hav­stovuni, Náttúru­gripa­savni­num, Føroya Fuglafrøðifelag og Búnaðarstovuni. Niður­støðan var millum annað at tað var neyðugt at fáa meir vitan um stovnin, tí sum nú er vita vit onki um føroyska grágása stovnin. Somuleiðis var eisini neyðugt at fáa lýst skaðaárin á bøin, og hetta skuldi ætlandi skipast sum ein specialiverkætlan. Hetta skuldi eftir ætlan bert verða eitt fyrsta stig fyri at kanna grágásina, hennara vistfrøði og ávirkan á bøin.
Tað næsta man frætt­ir í hesum málið er, at Rólvur Djurhuus veg­na Bún­að­ar­stovuna fram­legg­ur úrslit frá einari sokallaðari kanning sum Búnaðarstovan í sínum ei­n­­tingum hevur staðið fyri. Alt hetta var uttanum tað kann­­ingar­verkætlanina, sum ann­ars var skipað í samstarv við Náttúrugripasavnið og ein specialistudent og Bún­að­­ar­­stovu­na. Tann óskil­liga framferðin hjá Rólvi, fær okkum at hugsað, at hann helst ikki væntar sær tey úrslit hann ynskti sær í hinari kanningini, sum verð­ur liðug innan stutta tíð, og er tí farin í holt við at snikka eina kanning sam­an sum gevur honum júst tey tølini hann ynskir sær. So­kallaða kanningin sum land­s­týrismaður og fjøl­miðl­ar eisini hava víst til er ikki útgivin alment meira enn, at kanningarhátturin og myndir eru lagdar út á heimasíðuna hjá Búnaðarstovuni. Okk­ara kritikkur av hesari sjálv­­drátt­­a­r­kanningini hjá Búnaðarstovuni er millum annað:

• Ov stutt tíðarskeið
• Skiftandi veðurlag og avfall
• Lívd orsaka av innhegning
• Nýsátt gras serliga útsett fyri gás
• Hara sleppur ikki til innhegna øki
• Útvalt lendi serliga útsett fyri grágás
• Ongin samanbering við onnur sløg av bøi

Tá vit vita hvussu ójøvn sumr­ini í Føroyum eru, so er tað eisini eyðsæð at kann­ingararbeiði í 1 ár ikki er umboðandi fyri nakað sum helst, og kann ikki virka sum grundarlag fyri einari broyt­ing av fuglaveiðulógini. Veður­lag og avfall hava stóra ávirkan á gróðurin og mun­ur­in á innhegnaðum og opnum lendi er helst eisini tengt at tí lívd sum innhegnaða lendi fær. Kanningin tekur heldur ikki hædd fyri haru sum gongur á bønum um náttina. Helst er staðið sum Rólvur hevur valt til sína kanning eitt tað mest útsetta staðið í Føroyum. Um ein kanning skal verða umboðandi fyri eina breiðari heild nyttar tað tá ikki at ein bert hevur gjørt kanning á tí lendinum, sum helst er sterkast ávirka. Somuleiðis er nýsátt gras lokkandi fyri gæs, men umboðar ikki í øllum førum eina realistiska støðu.
Hendan sjálvstøðuga kann­ingin sum Búnað­ar­stov­an hevur staðið fyri, hev­ur heilt greitt verið skip­að soleiðis, at teir fingu tey úrslitini teir vildu hava. Talan er ikki um objektiva gransk­ing, og heldur ikki ein niðurstøða sum er um­boð­andi fyri allar Føroyar, og er eftir okkara tykki ikki gransk­ing, sum kann liggja sum grundarlag fyri broyting av veiðulógini.

Manglandi trúðvirði hjá Búnaðarstovuni
Trupulleikin, sum vit síggja tað, er meir tengdur at trúðvirðinum hjá Bún­að­ar­stovuni tá hon so íðin fer út við hálvkókaðum gransk­ing­ar­úrslitum og nýtir tey á ein slíkan høpisleysan hátt. Upp­runaliga endamálið við kanningini var fyri at objek­tivt lýsa hvønn møgu­ligan miss bóndirnir eru fyri orsaka av grágás, soleiðis at man kann skipa seg hareftir. Til tað er neyðugt við veruligari gransk­ing, men leisturin sum Búnaðarstovan í hesum sambandi hevur valt, ber brá av at teir heldur vilja gita enn at vita, og lata seg stýra av egn­um áhugamálum framum veru­leikan. Almennir stovnar hava sum ábyrgd at fyrihalda seg objektivt og sakligt til veruleikan, men tað er eftir øll­um at døma ikki tilfeldi við­víkjandi Búnaðarstovuni í hesum málinum. Rólvur, sum sjálv­ur er bóndi má sigast at verða ógegnigur í hesum føri, og er tað tí óheppi at hann skal verða tunga vektin á skál­ini fyri at skjóta grágæs. Tað er jú bókstavliga sum at seta revin at ansa eftir gæs­num.
Ein nógv betri leistur hevði verið at man helt seg til uppruna kanningina har fleiri áhugabólkar enn bara bónd­ir vóru umboðaðir, og har man við einum speciali­studenti við altjóða viður­kendari vegleiðing tryggjaði at arbeiði hevði ein ávísan kvalitet og objektivitet. Vit vita av góðum grundum ikki enn hvat kanningin kemur at vísa, men vit vilja vísa á at tølini sum Búnaðarstovan hevur servera, kunnu á ong­an hátt rættvísgera nakra broyt­ing av fuglaveiðulógini. Og tá hava vit ikki eingang nom­ið við, at vit enn onki vita um sjálvan føroyska grá­gása­stovnin.