Abbi mín í móðurættina var Óli Mørkøre á Eiði, vanliga nevndur Óli í Skúlanum. Hann doyði í apríl 1938, 86 ára gamal.
Tá ið hann hevði verið klokkari í Eiðis kirkju í 50 ár, fekk hann kongsins tænastumedalju, »Dannebrogsmændenes hæderstegn«. Hann var klokkari í fleiri ár eftir tað. Eg kann her nevna sum dømi um trúgva tænastu, at tá ið Fríðrikur 8. doyði, mátti abbi lissa nógvan útróður og liggja heima í 14 dagar og ringja tvær ferðir um dagin fyri kongi. Tá ið abbi fór til gravar, varð medaljan løgd á børuna, men hon fór ikki í grøvina við honum. Abbi ætlaði at fara at læra til bátasmið, men helt seg ikki kunna fara frá húsinum. Hermann Mørkøre, yngri beiggi hansara, fór seinni at læra til bátasmið. Hann smíðaði 4 bátar til Gjáar. Ein æt Hvalurin, sum var stórt áttamannafar. Pápi mín, Jóhan Joensen, vanliga nevndur Jóhan í Blásastovu, átti sess í honum.
Eg kann til stuttleika siga frá, at Hermann abbabeiggi var biðin um at smíða eitt fýramannafar. Eg veit ikki hvørjari bygd tað var í, men tað var ikki í Eysturoynni, tí varð hann settur um sund ella fjørð. Hetta var um hásummarið. Hann kom seinnapart sunnudag til bíggjar og varð settur til borðs í stovuni. Nú hoyrir hann, at konan sigur við mannin inni í roykstovuni: hetta kom ikki væl við, nú verður hann tveir sunnudagar her. Hann hugsar við sær, at óvist er, um tað man fara at verða so. Morgunin eftir fer hann tíðliga upp og so at smíða. Tað viðraði av tí besta, og dagarnir vóru langir. Leygarkvøldið fekk hann flutning aftur í Eysturoynna. Hann smíðaði bátin í eina viku.
Óli Debes var handilsmaður við Gjógv. Hann hevði biðið Hermann abbabeiggja smíðað sær ein lossibát, og tað gjørdi hann. Hann var áttamannafar til longdar. Hann líktist ikki vanligum føroyskum báti, men var nógv breiðari heilt út í endarnar. Hetta var í 1925. Hann førdi nógv, men var so tungur at rógva, at eg haldi ikki, hann varð brúktur meira enn eini trý ár við Gjógv.
Í 1928 hendi tann stóri skaðin við Acorn. Eg var 15 ár og var til skips við Suðuroy, TN 36, sum Ebba Müller átti. Skipið hevði ikki motor tá. Vit, sum róðu út við Royndini Fríðu, blíva ómannaðir. Heimaftur komnir vórðu vit spurdir, um vit vildu rógva út við einum seksmannafari, sum Debus skuldi fáa frá handilsmanninum Hjalmari Joensen í Leirvík. Hann skuldi fáa lossibátin. Tað var beinan vegin, at vit vórðu 6 menn.
Seinnapartin ein sunnudag um kring hálvan oktober fóru pápi og eg, Hans á Skipinum og Eliesar hjá Siggu suður eftir eystfallinum. Komnir til Leirvíkar vórðu vit bodnir inn til Jóhan Heina og Olevinu í bóndahúsið í Guttastovu. Blíðskapurin var óførur. So varð báturin flotaður. Leirvíkingar søgdu, at hann var ein dygdarbátur, og at Óli bóndi á Toftanesi hevði smíðað bátin. Vit søgdu farvæl, takkaðu fyri okkum og so norður aftur eftir vestfallinum. Báturin var lættur at rógva, so skjótt gekk norður. Komnir í gjónna, blivu vit væl mannaðir at draga. Heilt nógvir menn komu at síggja henda snotuliga bát. Hann var nógv vakrasti bátur við Gjógv, var meira yvirskorin enn allir aðrir. Hann varð kallaður Lorvíkingurin. Og skjótt fingu vit at vita, hvussu báturin royndist. Umframt okkum áður nevndu komu pápabeiggi mín, Jógvan á Klá og beiggi Eliesar, Petur hjá Siggu, at rógva við. Eg róði við honum í 13 ár.
So kom kríggið. Her kann eg nevna, so ótrúligt tað ljóðar, at í mínum barna- og ungdómsárum var eingin likka at síggja við Gjógv. Vit vistu frá Eiðisdreingjum, at onkrar áttu í haganum har. Men hygg nú likkurnar, tær eru nørdar skjótt. Tá ið eg var smádrongur og ungur, var eingin hýsa at fáa, vit nóg illa kendu tann fiskin. Hon kom sum ein Guðs gáva eftir einari nátt undir krígnum.
Ein morgunin miðskeiðis í bjargavikuni í 1941 var hann sunnan í ættini við nógvum vindi. Sunnan er harðveðursætt í bygdini. Flestu bátarnir egndu. So varð farið og seglið á bátin. Komnir út í Miðhavið, varð seglið lagt. Vit settu 30 stykkir. Agn høvdu vit tikið við og settu 10 stykkir niðuraftur. Tí bleiv tíðin so long hjá okkum. Vit sóu ein bát fara inn við okkum, meðan vit drógu; men teir sóu ikki okkum. Tann báturin hevði fingið motor. Meðan vit drógu, vaks vindurin til kolandi storm. Karl Anton og eg skiftust um at draga. Meðan eg dragi, nú verður so ógvuliga tungt uppiá. Tá letur í pápa, at har ruggar ikki alt rætt, tað man vera ein mina. Vit vistu, at minur vóru har. Einar 10 favnar undan borði setti eg knívin á.
So vit til árar. Manningin var: eg, Jógvan Sofus, á stýriborðstoft, Erik Mørkøre á stýriborðsbøgi, og pápi, Jóhan í Blásastovu, í rættarúmi. Í hinum borðinum: Karl Anton á bakborðstoft, bróðir hansara, Dánjal Rasmus, á bakborðsbøgi og sonur hansara, Pól Jóhannes, í rangarúmi. Allir Joensen til eftirnavn uttan Erik. Hetta var ein av allartyngstu andróðursdøgum. Vit vunnu tó alla tíðina. Báturin fór ongantíð tvørur. Ógvuliga krappsjógvað var, men breyt ikki í stórum. Einaferð brast so hart ímóti einum broti, at barkabandið brast. Skúmið vóð inn um eina súð okkurt um ein stívan fót. Vit, sum sótu á toftini, hugdu ofta framum at vita, um hann mundi fara at skrædna meira, men tað gjørdi hann ikki.
Tað var harðveður. Heima gingu menn út og inn. Tað var lítið væntandi, at vit komu aftur. Kona mín tordi ikki at vera inni, sum tað leikaði í. Tað var so nógvur húsavindur, at tað stóð við húsbrot. Hon tók sær eini løgir eystur í barnaheimið við tí hálvt árs gamla soninum í kneppinum. Dóttirin var har eysturi. So hon niðan á Gjógv. Har stóðu vist flestu Gjáarmenn. Tveir bátar vóru ikki komnir. So kom maskinbáturin, og Gamli skipari oman í Gjógv at spyrja, um teir høvdu sæð okkum, men teir høvdu einki sæð. Tá ið hann kom niðanaftur, fer kona mín at spyrja, um teir høvdu sæð nakað til okkara. Hann við bangnum hjarta, ønti henni ikki aftur, tann hampamaður hann annars var. Hann átti tveir synir og abbason við.
Nú leggja teir á við Gjógv, tí hús fara at ríva. So kom Gøtu Jógvan inn har, sum menn høvdu lagt á. Hann búði har. Faðir og sonur í húsinum vóru við okkum. Tá sigur hann við tey, sum inni vóru, at tey kundu taka døgurðan úr aftur ovinum, tí teir, sum hann var ætlaður til, eta hann ikki. Nú halda tey, at hann hevur frætt, at vit vóru burturgingnir. Men so var ikki. Tá ið ein løta var farin, nú kemur Lorvíkingurin undan í Gjáarkjaftinum. Tá var frøin stór, sjálvandi størst hjá teimum, sum áttu menninar við. Gamli skipari kom oman í Gjógv at spyrja, hvussu okkum hevði gingist. Vit vistu tíðina, sum vit høvdu róð, og hvussu langt tað var. Hann segði, at vit høvdu róð væl. Hvussu long tíðin var, minnist eg ikki.
Hetta var seinastu ferð, Lorvíkingurin var á sjógv. Hann varð settur uppi og stóð so í neysti við Gjógv í nøkur ár, til hann fór á Forngripasavnið, har hann nú stendur.
Sum áður sagt, so róði eg við honum í 13 ár. Eg kenni hann sum mína høgru hond. Hann er ein gongubátur. Ein dygdarbátur. Hann er góður allar vegir, bæði undan og upp ímóti og við seglinum, stívur við seglinum og góður inn á lívið, sum teir kalla tað. Eg var við at sigla við honum rættiliga stívan við repaðum segli so nær vindinum, sum til bar. Tá fór so bóglínan á stavnin. Allir, sum høvdu verið við bátinum, róstu honum. Flestu árabátar ganga á bakborð, men hann gongur eitt sindur á stýriborð.
Ognað gomlu Gjáarmonnunum:
Illa sjógvað er at rógva,
teir spengur knýta,
krappar aldur sundur slíta.
Afturvið fer skúmið hvíta.
Hart teir rógva, hørð er húð,
ei árabløðra finst í lógva.
Um mangan gekst teim smátt,
teir fullu ei í fátt,
teir fingu væl á skaftið,
nú skjótt í Gjáarkjafti.
Um mangan veiðan góð,
tó ferðin ofta móð.
Jógvan S. Ferjá
