Hví flutti tú til Danmarkar?
Í Føroyum var eg lærari, uppi í politiskum og nátúruverndararbeiði. Tá ið konan hevði verið sjúk í fleiri ár og var nógv niðri á Ríkissjúkrahúsinum, søkti eg í 1986 danskt lærarastarv og fekk starv í Blistrup í Gilleleje. Tað var stórt umskifti. Men tað liggur í mær at fara til verka her eg eri staddur, og so verður mangt sær sjálvum líkt. Og sum danir taka til, hevur tú okkurt keðiligt í skjáttuni: Nissen flytter med! Fyri tað kanst tú vera á norðpálinum ella á Stóru Dímun. Tað ber illa til at renna undan sær sjálvum..
Hvat dámar tær í Danmark?
Mær dámar stak væl. Landslagið er vakurt og fjølbroytt. Fólkið er dámligt, blíð og lagalig. Harafturat hava tey vanliga fastari reglur fyri avtalum, ætlanum og slíkum, sum fær mangt og hvat at falla lættari.
Hvussu er mentanin í Danmark?
Mangan undrist eg á hvussu lík vit er dønum á mangan hátt. Danir hin vegin billa sær inn at stórur munur er á stórbýnum og smæru býunum. Men munurin er ikki so stórur. Tíverri kunna nøkur hava lyndi at halda, at tey “alene vide”, men skjótt koma hesi eftir, at onnur duga eisini. Danir eru dugnafólk í mongum lutum, kreativ, hava áræði og arbeiðssom. Tær góðu tíðirnar eru tó ikki altíð góð andlig føði.
Hvussu er við málinum – tosar tú flótandi danskt?
Danska málið er so væl mýkt og smidligt at brúka, at tað er ein stuttleiki. Undri meg tó yvir, hvussu ótrúliga lættliga nýmótans ensk orð troka vanlig og góð donsk orð av, serstakliga navnorð. Eg tosi málið flótandi, men úttalan kundi verið betri – hon er heldur ikki vorðin betri eftir ellivu ár í føroyskum umhvørvi her niðri. Málsligur dovinskapur, tí tað gongur við tí málinum, eg brúki.
Hvussu er maturin í Danmark?
Løgið sum alt er broytt tey síðstu 10 árini. Matstovur av øllum slag, matúrval til allar gómar og prísir, sum eru at gjalda. Danskur matur er góður, og mangan er dygdin í topp. Altíð ertó onkur, sum loypur split í dansin. Í hvussu er, er úrvalið so rúgvumikið, at tað skal vera undarligt, um ikki mangt og hvat fellur tær væl: kálvakjøt, turr reyðspørðka, pizza, sushi - you name it.
Hvussu er veðrið í Danmark?
Sumnmarveðrið við terra, sól og lýðveðrið er vælsignað. Vetrarveður við kava tað sama – men tað er vorðið forkunnugt veðurlag. Ráveðrið og surkið, sum mangan er fram móti jólum, er súrligt og mangan vátari enn regnið heima. Tað er sum hesin ráin fer gjøgnum heilt.
Hevur tú ætlanir at flyta heimaftur til Føroya?
Upprunaliga var ætlanin at vera tvey ár niðri. Nú havi eg verið tjúgu ár í hesum umfari. Áður havi eg búð fýra ár í Odense og trý ár í Oslo. Í huganum eri eg mangan heima: á Vaglinum, í Leirvíkstúni, undir Svartafossi. Hugurin er bústaður mín. Tó jú, eg vildi fegin flutt heim til Føroya og havt mangt og hvat at tikist við har. Men á flatlondum búgvi eg saman við konuni á 39. ári, eigi trý vaksin, ágrýtin børn og fimm abbadreingir – og hvat kann býtast um við fimm abbadreingir – men tveir teirra flyta vist heim til várs, so...
Kennir tú teg enn sum Leirvíking, ella ert tú vorðin Keypmannahavnari?
Hvat er ein leirvíkingur? Hitti gomlu Honnu eitt kvøldið í Leirvíkstúni. Hon helt tað mest sum vera skomm av sær at ganga úti. Eingin annar var at hitta uttandura. Tað má eg eisini mangan ásanna, at skal eg hitta ein leirvíking, skal eg banka uppá onkunstaðir og vita, um onkur leirvíkingur er inni. Løgið, tí fáur eigur so vakurt landslag sum Leirvík við Vík og Kálvadali. Men innandura eru tey. Tó ikki at gera teimum órætt, føroyingar flest eru innandurafólk.
Sigi sum danir eitt sindur umskrivað: “Í Leirvík er jeg født, der har jeg hjemme.” Leirvíkingur við húð og hár, men kanska mest í hugans heimi. Barna- og ungdómsbygdin er ikki at kenna aftur. Tó er hendan bygdin mín heimbygd, mín heimstaður, eigur mín tokka fram um aðrar. Tað tekur tó einki frá Helsinge og Keypmannahavn. Har havi eg av lagnunnar speisemi valt at búgva, tí skula tey eisini eiga mín tokka. Tað ber til at velja kærleikan, men ikki ástina.
Nú gevst tú sum leiðari í Føroyahúsunum – Hvat fer Martin Fjallstein at takast við nú?
Hevði hann bara vita! Allir gluggar eru latnir upp. Men fyrst ræður um at fáa húsið undir nýggja og góða leiðslu. Tað verður avgjørt hendan mánaðin. Sjálvandi ímyndi eg mær eitt og annað. Okkurt sum bæði er frítíð og arbeiði mítt. Soleiðis havi eg tað best. Skriva greinastubbar, siðsøgu, kanska arbeiða við eini tveimum bóklingum, kanska hava eitt lítið firma við ymsum tænastum og sølulutum, vera ferðaleiðari, hava nakrar læraratímar, fara undir onkran lestur, smíða og mála.... Hugansheimur er tollfríur Eg eri til dystin fús..
Hvussu hevur tær dámt at verið leiðari í Føroyahúsinum?
Hini av leitt meg. Tey hava verið góð við meg, stuðlað mær, eggjað meg, takkað mær. Kann tað vera betri. Sjáldsamt sum mong fólk hava víst mær álit, beinasemi og borið í bøtuflaka, um okkurt var – so vóru eplini kortini góð! Mær hevur dámt væl – stundum sera væl. Húsið er vorðið ein partur av mær sjálvum – ella sum onkur sigur: húsið hjá Martin. Fyrst og fremst er húsið hús føroyinga her á leið, sum mær hevur verið litið til at røkja og fjálga um. Eg havi roynt eftir førimuni, og náddi meira, tí so mong tóku undir og lyftu við mær.
Hvønn týdning hevur Føroyahúsið fyri okkara útisetar?
Stundum er húsið sum sjómanskirkja. Tað er har. Tað er okkara hús. Húsið er kortini meira enn tað, um til ber at siga so. Tað er ein pallur hjá fólki innan list, tónleik, sang, sjónleik, matstaður, fundarstaður og til dagdvølju. Harafturat hevur húsið verið sjónligt føroyskt andlit í býnum við upplýsing, fyrilestrum, mentanarnáttum og viðmerkingum. Eg man hava verið í flest øllum fjølmiðlunum hesi árini. Eitt lítið ynski til útisetar: Sigið ikki so sum trendurin er í dag: hvat kann húsið gera fyri tykkum. Sigið heldur sum Kennedy gubbi: Hvat kann eg og tú gera fyri húsið komandi árini. So verður stuttligt at vera leiðari í Føroyahúsinum næstu árini.
Navn: Martin Fjallstein
Føddur: 8. oktobur 1946
Føðisstaður: Leirvík
Besti matur –
Føroyskur: Góður ræstur fiskur við spiki og eplum
Útlendskur: “Indiskur døgverði”, sum ein maður av Sri Lanka lærdi meg at gera
Útbúgving:
Lærari og lestrarár innan guðfrøði og lívfrøði
Starv: leiðari, áður fólka-, eftirskúla- og háskúlalærari
Motto: Tað blíðkar fyri hugaðum fólki.
