Í barnaminnunum standa várdagarnir í Húsavík so klárir. Serliga var tað tíðin, tá menn sleptu neytunum út úr fjósunum. Hurðin bleiv latin upp, og so blivu neytini rikin út í hagan. Á kvøldi bleiv so flokkurin leiddur heim aftur.
Serliga stuttligt var fyrstu dagarnar. Ikki meira enn at hurðin var gloppað inn í fjósið og fyrsta ljósglæman slapp inn, so byrjaðu neytini at belja. Tá so hurðin fór upp, og kríatúrini vórðu slept út úr fjósinum og rikin eftir vegnum var eitt øgiligt lív. Neyt og kálvar hvørt um annað hoppaðu runt, og beljanin hoyrdist út um bøgarðarnar. Kríatúrini leikaðu í sum óð í fleiri dagar. Ikki bara kálvarnir, men so sanniliga eisini gomlu neytini hoppaðu runt í ovfarakæti.
Ikki so løgið aftan á at hava staðið bundin í fjósinum ein heilan vetur í einum trongum bási í myrkri og kulda.
Hetta rann mær til hugs, tá eg á heimasíðu bankans www.foroyabanki.fo og í bløðunum sá myndir frá 100 ára føðingardegnum hjá Føroya Banka. Nýggja leiðslan var leys uppfrá av ovfarakæti. Leiðslan sang og dansaði, tá teir førdu fram tónleik á 100 ára føðingardegnum.
Ikki er tað løgið, at teir eru ovfarakátir. Í eini 13 ár høvdu teir sitið meir ella minni bundnir fastir. Í óendaligheit hava teir hoyrt um og boðað kundum frá kravi um »bæredygtige projekter« og »klingende mønt«.
Nú er einki sum fyrr!
»Kreppan«
Astrup var biðin um at bjarga eini søkkandi skútu. Hann var maðurin, sum var valdur at bjarga Føroyum upp á turt.
Missiónin var: bjargið bankunum og berið so nógv sum møguligt aftur av tí lænta peninginum úr landskassanum aftur til eigaran.
Operatiónin var djúp og effektiv. Skorið bleiv inn á bein. Longu aftan á eini tvey ár vóru uppgongutíðir aftur. Hesar hava vart við nú í meira enn tíggju ár.
Eingin er í iva, at bjargingin eydnaðist væl. Eftir bert fáum árum var samfelagið í stórum búskaparligum vøkstri aftur. Astrup eigur nógv rós uppiborið og hevur skrivað seg í søgubøkurnar sum ein framúr uppruddari.
Hóast nógv bleiv mist í øllum hurlivasanum, so er tað eitt megnaravrik. Aftan á trý - kanska fýra ár - var missiónin loyst! Hetta hevði neyvan nakar roknað við.
Tíverri virkaði tað sum um Astrup ikki slepti missiónini, men helt fast um, at kreppan ikki var heilt av enn - og so kundi tað altíð blíva kreppa aftur.
Boðskapurin frá ársaðalfundinum var hvørt ár, fyrst hvussu nógv bankin hevði økt um eginpeningin og síðan, hvussu nógv var borið aftur til eigaran, fíggingargrunnin, t. v. s. landskassan.
Eftir øllum at døma var eigarin nøgdur. Á aðalfundunum var alment eingin kritikkur. Eingin spurdi hví, marknaðarparturin helt á at minka. Hví so nógv dugnalig starvsfólk rýmdu. Hví bankin ikki megnaði ella ikki vildi bjóða somu tænastur sum bankar í Danmark o. s. fr.
Heldur ikki var tað nakar, sum spurdi eftir visjónunum – heldur ikki manglunum upp á visjónir.
Ljós var ikki nógv at hóma.
Fyri nógv av teimum, sum viðgjørdu og vóru tætt at kreppuni, hevur hugtakið »kreppa« á ein ella annan hátt sett seg á sinnið. Tey kundu ikki fáa hendan skrekkin úr høvdinum. Tað bar teimum bara ikki aftur til at hugsa konstruktivt og hava visjonir og framtíðarætlanir. Tann mentala kreppan køvdi alt. Psykologar kalla tað helst psykosa.
Enska hugtakið »no risc - no fun« bleiv tulkað »risc - no fun«.
Frívirðini í sethúsunum
Fígging av sethúsum broyttist í øllum Skandinavia. Peningastovnarnir blivu umskipaðir til fíggjarsupermarknaðir. At keypa fígging var sum at keypa frukt. Tú valdi ímillum eitt ótal av loysnum. Felags var ein lagalig fígging við relativari lágari rentu og longum avdráttarskáa – ella ongum avdráttum. Henda gongdin kom ikki til Føroyar.
Seinastu 10 -15 árini hava fólk í Føroyum goldið síni hús niður sum galin. Flestu hús vóru fíggjað við 10-15 og upp til 20 ára lánum. Ein stórur partur av inntøkuni bleiv brúktur at gjalda skuld niður. Um húsini verða viðlíkahildin, so er tað jú rein pensjónsuppsparing.
Fígging av húsum var, at tú skuldi megna at gjalda lánið aftur eftir í mesta lagi 20 árum. Men tað er nú gott at eiga húsini, um kreppa kemur aftur!
Einki skil bleiv á nýbygging. Húsabyggingin minti mest um smáttir sum smádreingir plagdu at byggja runt um í Havnini í sjeytiárunum. Sjálvt fólk við stórum útbúgvingum fingu avmarkaða fígging – 1,6 mió til eitt standard par við akademiskari útbúgving, pluss egin uppsparing. Tað er ikki nógv tú fær fyri tann peningin!
Nú eru so peningastovnarnir varliga farnir at bjóða føroyskum húsaeigarum eitt lítið sindur av tí tænastu, hini norðanlondini bjóða. Nú leypur virðið á húsum sjálvandi upp. Frá at sethús lítið eru vaksin í virði seinastu 15 árini, er ein partur heintaður inn upp á eitt ár.
Úrslitið er, at sethúsaeigarar í Tórshavn nærum allir eru vorðnir millióningar!
Men komandi ættarliðið má venja seg við at byrja tilveruna við fleiri millióna skuld - ella at flyta út á bygd.
Frívirðini í virkjunum
Somuleiðis broyttust virðini á virkjum.
Nógvir føroyingar eru vorðnir ríkir, nú vinnutólini aftur hava fingið eitt virði. Serliga ríkir eru teir, sum hava selt síni virkir og feløg. Hesir fingu ein tørv á at plasera pening og at fáa ráðgeving. Fíggjardeild og Corporate Finance bleiv eitt potentiali.
Hetta gapandi holið á føroyska fíggjarmarknaðinum sóu útlendskir peningastovnar og íleggjarafeløg eins og Sparikassin. Kaupthing bleiv stórspælari á føroyska fíggjarmarknaðinum.
Útlendskir bankar kundu velja út teir føroysku kundar, teir ynsktu sær.
Ein av stóru uppgávunum hjá nýggju leiðsluni er at fáa kundarnar inn aftur í bankan.
Organisatiónin
Organisatión í bankanum skeiklaðist. Í vinnulívinum var eingin ivi, í Føroya Banka var tað Astrup, sum avgjørdi alt – restin var handlangarar.
Nýggja leiðslan hevur eina trupla uppgávu fyri framman. Organisatiónin má byggjast upp frá botni beinanvegin. Ivaleyst eru nógv dugnalig starvsfólk, men tey mugu venja seg við, at tey sjálvi kunna taka avgerðir og gera støðumetingar.
Aftan á Astrup hevur Føroya Banki søkt eftir øllum sløgum av serfrøði. Fyri vesturjydan má tað virka sum tað reina tvass við øllum fólkunum, sum nú eru komin til bankan seinasta árið.
Tá Astrup yvirtók leiðsluna av Føroya Banka og Sjóvinnubankanum, høvdu teir nærum alla vinnufíggingina og stóran part av samlaðu balansuni hjá peningastovnunum í Føroyum. Hesin parturin er minkaður. Føroya Banki er nú einans ein miðal spælari á føroyska fíggjarheiminum.
Skipshundur og formaður í Búskaparráðnum
Okkara fíggjarmálaráðharri, Bárður Nielsen, hevur valt Astrup til formann í Búskaparráðnum til at vera hansara fremsti óhefti búskaparráðgevi. Fíggjarmálaráðharrin Bárður Nielsen er vanliga skilagóður. Bárður má helst bara vera troyttur av øllum tosinum um visjónir!
Tað hevði verið nógv stuttligari, um P/F Varðin og Sosialurin hildu áfram við samstarvinum, so hann kundi skrivað frágreiðingar frá lívinum sum skipshundur á Finni Fríða. At skriva dugir Astrup sum fáur.
At vera kreppuloysari og skrivandi skipshundur á Finni Fríða, tað dugdi Astrup!
