Viðarskonnartin »Die Danckbarkeit« á land í Skúgvi

Funnu mannleyst skip

Hin 27. mai 1827 boðar amt­­maðurin sýslumonn­un­um báðum í Sandoynni og Suðuroynni í brævi frá, um skip sum rekur mannleyst í ein landsynning úr Sand­oynni.

Brævið til sýslumannin á Sandi, Jóhan Hentze, er so­­ljóðandi:

Til Sysselmand Hentze

Da jeg ved en igaar hertil ind­løben dansk Fregat, har erholdt Efterretning om, at samme har truffen et stort Skib, ladet med Tømmer, som af Mandskabet er for­ladt, drivende i Søen om­­trent 8 Mile i Sydost fra Sandøe, saa ville Herr Sys­sel­manden, ved at Bekjendt­gjøre dette overalt i Sysselet, tillige opmuntre Indbygg­er­ne at have Øje med om­­meldte Skib, for i Tilfælde af de mulig maatte faa det i Sigte, der da kunde føres Foranstaltning til at bringe det i en eller anden Havn.

Brævið til Evensen, sýslu­mann í Suðuroynni, er mest­sum einsljóðandi við ískoyti um, at sumbingar skulu vera serliga ansnir:

Da jeg ved en igaar hertil indløben dansk Fregat, har erholdt Efterretning om, at samme har truffen et stort Skib, ladet med Tømmer, som af Mandskabet er for­ladt, drivende i Søen om­­trent 8 Mile i Sydost fra Sand­øe, saa ville Herr Syssel­­­manden, ved at Be­kjendt­­gjøre dette overalt i Sysselet, tillige opmuntre Indbyggerne, især i Sumbø, hvorfra Skibet rimeligvis først vil Sees, at have Øje med samme, for i Tilfælde at de mulig maatte faae det i Sigte, der da kunde føjes Foranstaltning til at bringe det i en eller anden Havn, ligesom jeg ogsaa forventer, at De selv anvender alt muligt for at Landet, ikke skal gaa Glip af den Fordeel som ved denne Leilighed kan haves.

Eyðsýnt er, at amtmaður­in roknar við, at skipið helst kann fáast inn í Suðuroy, so at farmurin kann verða bjarg­­aður.

Fór á land í Skúgvi

Onki er um at roynd varð gjørd at bjarga skipinum, og náttina til 29. mai rekur skipið á land á eystursíðuni á Skúvoynni, nakað sunn­an fyri bygdina. Amtmað­urin fær boð beinan vegin frá sýslu­manninum á Sandi um at skipið er farið á land, og amtmaðurin biður sýslu­mannin um at taka sær av bjarg­ingini.

Tað er altíð sorinskrivarin, sum tekur sær av søluni av tí bjargaða, og hin 13. juni sama ár, skrivar amtmaðurin sorinskrivaranum bræv um málið:

S. T. (Statens Tjæneste­mand)

Herr Landfoged Mejer

p. t. constitueret Soren­skriver og Auctions-Direk­tør

Ifølge Inberetning fra Sysselmanden Sandøe Sys­sel, er der Natten mellem den 28de og 29de f. M. paa Østsiden af Skuøe ind­stran­det et med Tømmer og et lidet Parti Hvede ladet Skib, som af Brændingen straks blev ituslaaet. Af dets indehavde Ladning er paa forskjellige Steder, saavel i Skuøe som i Sandøe, op­­bjærget en del Stokke og Planker samt noget af selve Vraget. Og da det er be­lig­gende paa saadane Steder, at det ej uden at man maa betrygge at det igjen ud­skylles af Brændingen kan længe blive henligg­ende, saa maa jeg tjensligen have Herr Landfogden anmodet om, behagentligen i denne Anledning at ville afholde en Auction i Skuøe, som jeg formener, hvis andre Embedsforretninger ej deri skulde være Hinder­lige, passende kunde beram­mes til Tirsdagen den 3die Juli førstkommende og følg­ende Dage, til hvilken Ende De ville behage som snarest at udstede de behørige Auc­tionsplakater og omsende samme til Publikation i Syslerne.

Fortegnelsen over de bort­sælgende Sager tilligemed auctionskonditionerne skulle i sin Tid være Dem til­stil­lede.

Færøe Amts Contoer den 13de Juni 1827

Tillisch

Í fráboðan til amtið av sýslu­manni Rasmus Müller í Havn um bjargaðar lutir sigur hann í tveimum før­um, at navnið “DIE DANCK­­BARKEIT” stend­ur á. Tí verður hildið fyri vist, at hetta var navnið á skip­­inum. Amtmaðurin sig­ur í lýsing eftir ánarunum at “det og synes rimeligt, at samme sidst er udklareret fra en østersøisk Havn.”

Bjarging av last og skipsrovi

Kjartan Hentze greiðir so­­leið­is frá í samrøðu við Niels Juel Arge í útvarps­sendingini “Runt um Skúv­oynna”, um strandingina og bjargingina:

“Skipið kom inn móti Nøv­­ini, vestfall var, og menn á landi vistu ikki, um skipið fór vestan fyri Nøv­ina, ella tað kom norður gjøg­­num fjørðin. Skipið hvarv; tá ið teir so fóru at hyggja eftir, tá stóð tað fast í urðini. Har stóð tað so í nakrar dag­ar, veðrið var gott, tað stóð við fulum segl­um og eingin manning á tí. Boð fóru so ymsastaðni, rími­ligt varð fyrst boðað frá til sýslu­mannin í Sand­oyar sýslu. Bátar komu ymsa­staðni frá til at bjarga, bæði úr Havn og úr Nólsoy og aðrastaðni. Tað endaði við tí, at óveður kom, og skip­ið skrædnaði. Tað skuldi vera øgiligt at síggja norð gjøgnum fjørð­in. Tað nógva vóru stokkar, grovir stokkar, og hveiti. Eg havi ikki hoyrt tey nevnt nak­að annað, men auktión bleiv, og skúvoyingar, teir blivu tiknir undir eið, at teir ikki skuldu leggja undir seg sjálv­ar, at teir ikki skuldu taka nakað, men teir bjarg­aðu nógv í land, og nólsoy­ingarnir og avbygdar­menn­inir aðrastaðni frá, teir fóru sín veg við tí, teir bjargaðu. Tað segðist, at teir sum fingu mest burtur úr av skúv­­oyingum, fingu 24 dálar í part, men einki sum helst, sum eg veit, er at finna í Skúvoy av skipinum, ikki nak­ar lutur, men eg havi hoyrt frá einum bílegg­ar­ovni, tað er Maria Eide, sum hevur hann, og hon sigur, at hann er av tí skipi­num. Onkur av hennara skuldi hava bjargað honum. Og skipið var ógvuliga stórt, og eg havi hoyrt frá monnum, sum eru deyðir fyri nøkrum heilt fáum árum síðan, at teir mintust, at akkeri lá uppi í urðini, sjálv­ur havi eg ongantíð verið har og hugsað um at leitað eftir tí, men hevur tað ligið har, so liggur tað har enn, tí urðin er so mikið grov og klettur útyvir. Men eg haldi, tað er løgið, at teir einki skrivligt skulu finna um skipið, al den tíð, at auktión bleiv aftan á bjarg­ingina, og eg havi tos­að við Páll Nolsøe, bað hann leita fram til ta tíðina, hvat hann kundi finna, nei, hann kundi einki finna, so eg veit heldur ikki navnið á tí.”

Skúvingar høvdu bjargað nógv­um tá illveðrið kom. Og har var nógvur bátur komin at hjálpa til. Bert úr Havn vóru 15 bátar komnir. Í fráboðan til amtið sigur Rasmus Müller, sýslumaður í Havn, at hesir bátar hava luttikið í bjargingini: 1. Sol­dater med Jakten, 2. Jomfru Weihes Baad med Mand­skab, 3. Hr. Landfoged Ham­mershaimbs Baad med Mandskab, 4. Hr. Revisor Nolsøes Baadsmandskab, 5. Hr. Bødcker Kilneses Baads­mandskab, 6. Hr. Debes­es Baadsmandskab, 7. Madam Egholms Baads­mandskab, 8. Bonden Jo­hann­es Djurhuuses Baads­mandskab, 9. Bonden Jacob Christiansens Baads­mand­skab, 10. Hr. Amtmand Løb­ners Baadfolk, 11. Hr. Land­foged Majers Baadsmand­skab, 12. Bonden Jacob Christian­sens firemands­farer, 13. Jomfru Weihes fire­mandsfarer Baad, 14. Hans Joensen, Torshavn fire­­mandsfarer, 15. Joen Ole­sen ibiden anmældt at have oplagt i Nolsøe en Fyrre­­planke.

Hesir 15 bátar úr Havn eru nevndir og eisini hvat ið teir hava bjargað.

Uppboðssølan

Rekagóðs av skipinum verð­ur bjargað kring allar Før­oyar og verður savnað á 3 plássum, í Skúgvi, í Kirkju­bø og í Havn, har uppboðs­sølur verða hildnar.

Byrjað verður í Skúgvi hin 3. juli og hildið verður fram í Kirkjubø hin 10. og í Havn hin 11 juli. Fólk er sam­ankomið úr øllum Før­oyum at keypa. Timbur var sum vanligt trotavøra í landi­num, so her var høvi at fáa sær tilfar til bæði eitt og annað. Til bát og búgv. Útvið hundrað keyparar vóru í Skúgvi, so saman við hjálparfólki hava henda dag verið fleiri hundrað fólk savn­­að í bygdini. Selt varð samanlagt fyri stívar trí­tús­und ríkisdálar, mest í Skúgvi, stívar 1300 rd., og minst í Havn, fyri stívar 800 rd.

Millum keyparnar er Poul Joensen, Nolsøe, sum keyp­ir “noget af Kabyssen” fyri 6 ríkisdálar. Nevndi Poul Joen­sen er Pól í Búð, Nóls­oy. Hesin Pól í Búð var abbi Mariu Eidi. Maria sigur at “bíleggaraovnurin” var í hennara barn­dóms­heimi, Verkstaðnum í Nóls­oy, sum abbi hennara Pól í Búð bygdi. Pól hevði lært til snikkara í Danmark. Tá ið Verkstaðið varð niður­tikið, tók hon bíleggaraovn­in inn til Havnar og hevur hann liggjandi í húsum sín­um, tí hon vildi ikki at hann skuldi forsónast. Sostatt end­aði kabússan í kjallaran­um í húsunum í Jóannesar Paturssonargøtu, har Maria Eide búði. Maria Eide er nú farin, men kabússan liggur har enn, um ikki onkur he­v­ur tikið sær av henni, ella koyrt hana burtur.

Hvat ið varð av mann­ing­ini hevur mær ikki enn eydn­ast at fáa uppspurgt, men vónandi er hon komin frá hendingini í øllum góð­um.

Keldur:

Landskjalasavnið, div. Skjøl

Petur Andreassen, Skúvoyar søga 2, Forlagið Snati, 1988

Kvørnin, nr. 3, 2000

Munnlig kelda: Martin Tórgarð, eldri

Tøkk til Annu Sofíu í Vági fyri hjálp at lesa